Жерсағыз , құмсағыз (лат. Chondrilla) – астралылар тұқымдасына жататын көп жылдық, кейде екі жылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанда шөл-шөлейтті, құмды жерлер мен жазық далаларда өсетін 16 түрі бар, соның ішінде ірі жерсағыз (Ch. mасra), мойынқұм жерсағызы (Ch. mujunkumensіs), Боссэ жерсағызы (Ch. bosseana) — БалқашАлакөл ойысының, Мойынқұм, Бетпақдаланың сирек кездесетін өсімдіктері. Көп тараған түрлері: қысқатұмсықты жерсағыз (Ch. brevіrostrіs) және ақ түкті жерсағыз (Ch. canescens). Биіктігі 30 — 100 (150) см-дей. Бұтақты сабағын түк басқан. Жебе тәрізді сүйір жапырақтары кезек орналасады. Сары түсті, қос жынысты гүлдері себет гүлшоғырына топталған. Тұқымынан көбейеді. Маусым — қыркүйекте гүлдеп, қазан айында жемісі піседі. Тұқымы — ұзынша жолақты дән, оның ұшында қалың түкті айдарлары болады. Жерсағыздың тамыры мен сабағында ақ сүті болады, одан кепкеннен кейін сағыз алынады. Жерсағыз — каучук алатын өсімдіктер. Оның — Кузнецов жерсағызы (Ch. kusnezovіі) деген түрі, қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.[1][2]

Chondrilla
қияқшөп ерсағыз
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
Бөлімі: Гүлді өсімдіктер
Табы: Қос жарнақтылар
(unranked) Asterids
Сабы: Asterales
Тұқымдасы: Asteraceae
Кіші тұқымдасы: Cichorioideae
Тайпасы: Cichorieae
Кіші тайпасы: Chondrillinae
Тегі: Chondrilla
L.
түрлері

260 түрі белгілі

Жерсағыз

Жер сағыз торғай өлкесінде де өседі. оны ол жақтың қазақтары құмсағыз деп атайды.

Дереккөздер өңдеу

  1. "Қазақ Энциклопедиясы"
  2. Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2