Жоба:Инкубатор/Эммелин Панкхёрст
| Эммелин Панкхёрст | |
| Emmeline Pankhurst | |
.jpg) Э.Панкхерст, 1913 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қызметі |
қоғамдық және саяси белсенді, әйелдер құқығы үшін күресуші, суфражистші |
Эммелин Панкхёрст (ағылш. Emmeline Pankhurst; 15 шілде 1858 - 14 маусым 1928) — британдық қоғамдық және саяси белсенді, әйелдер құқығы үшін күресуші, британдық суфражистік қозғалыстың жетекшісі, әйелдердің сайлау құқығы үшін күресінде маңызды рөл атқарды. Қыздары Сильвия, Адела, Кристабель анасының жолын жалғастырған.
Өмірбаяны
өңдеуЭммелин Манчестерде дүниеге келіп, өскен.[1] Ол үш жасынан бастап кітап оқуды үйреніп [2], тоғыз жасында «Одиссеяны» оқыған және Джон Баньянның шығармаларына қызығушылық танытқан.[3] Әсіресе оның аллегориялық «Пилигримнің Аспан еліне саяхатын» жақсы көрді. Өзге бір сүйікті кітабы Томас Карлайлдың «Француз революциясының тарихы» атты үш томдық трактаты болды. Эммелин бұл еңбек оның өміріне айтулы әсер етті деп есептеді.
Оның отбасы сол кездегі ағылшын қоғамының саяси белсенді мүшелері болғандықтан да Эммелин суфражистік қозғалыстармен 8 жасында танысқан. Ата-анасы оны тыныш әрі қарапайым отбасылық өмірге, ана және әйел болуға дайындады. Дегенмен бұл оның Париждегі мұғалімдер мектебінде оқуына кедергі болмады. 1878 жылы 20 жасында Эммелин болашақ жары, ұзақ уақыт әйелдердің сайлау құқығы, сөз бостандығы, білім беру реформаларымен айналысқан адвокат Ричард Панкхерстпен танысып, отбасы құрады. [4] Кейіннен олардың 5 баласы дүниеге келеді. Панкхерст белсенді түрде әйелдердің қоғамдық қызметке араласуын қолдады. 1889 жылы жолдасымен бірге Әйелдердің сайлау құқығының лигасын құрды.
1903 жылы күйеуі қайтыс болғаннан соң Эммелин әйелдердің сайлау құқығы үшін күресетін белсенді әйелдер ұйымын - Әйелдер қоғамдық-саяси одағын құрды.
Әйелдердің сайлау құқығы лигасы
өңдеуЛиганың алғашқы отырысы 1889 жылы 25 шілдеде Рассел алаңындағы Панкхерст үйінде өтті. Уильям Ллойд Гаррисон кездесуде сөз сөйлеп, қатысушыларға әйелдер үшін саяси құқықтар алу процесі кезінде әрекетсіздік пен байсалдылық танытудың қаупі туралы ескертеді. Мысал ретінде Америка Құрама Штаттарындағы аболиционистік қозғалыстың баяу ілгерілеуін айтады. Оның жылдамдауына басты кедергі прогрессивті өзгерістер мен байсалдылыққа үгіт жасағандар болды.
Бұған қоса әйелдердің сайлау құқығы лигасы сол кездер үшін радикалды ұйым болып есептелді.[5] Өйткені сайлау құқығынан басқа олар гендерлік теңдікті, отбасыдағы мәселелерді, ажырасу және мұрагерлік мәселелерінде гендерлік теңдік идеясын алға тартты. Сонымен қатар Лига кәсіподақшылдықты қолдады және социалистік ұйымдармен байланыс орнатуға ұмтылды. Лига мүшелерінің көпшілігінің радикалды көзқарасы одан шығуға мәжбүр етті. Эммелиннің өзі де ұйымнан шыққан соң бір жыл ішінде лига өз жұмысын тоқтатты.
Әйелдердің қоғамдық-саяси одағы
өңдеу1903 жылы Панкхерст қоғамдағы қалыпты көріністер мен парламентшілердің уәделері ешқандай оң нәтиже берген жоқ деген қорытындыға келді. 1870, 1886 және 1897 жылдары түрлі заң жобалары парламентте қаралғанымен, бірде біреуі орындалмады. Ол саяси партиялардың бағдарламаларында әйелдердің сайлау құқығын бекітуді басым орынға қойып, олардың орындалатынына күмәнданды. Осы себептермен 1903 жылы 10 қазанда бірнеше әріптесімен бірге тек әйелдер мүшелік ете алатын жаңа ұйым - Әйелдер қоғамдық-саяси одағын құрады. Эммелин одақ туралы «сөз емес, іс-әрекет біздің тұрақты ұранымыз болуы керек» деп айтқан еді.[6]
Одақ мүшелері алдымен петицияларға қол жинап, кездесулер, митингілер, шерулер ұйымдастырды және «Әйелдерге дауыс» атты ақпараттық бюллетень шығарды. Кәсіподақ сонымен қатар Ұлыбритания парламентінің ресми сессияларымен тұспа-тұс келген «Әйелдер парламенттері» атты бірқатар кездесулер ұйымдастырды. 1905 жылы 12 мамырда әйелдердің сайлауға қатысуы туралы заң жобасы тағы да бұғатталған кезде Панкхерст және оның жақтастары парламент терезесеінің алдында қатаң наразылық көрсетті. Полиция наразылық білдірушілерді дереу таратты, бірақ олар қайтадан жиналып, заңды қабылдауды талап ете берді. Бұл заң жобасы бұл шерулерден соң парламентте қаралмағанымен, Эммелин бұл наразылықтардың осы мәселеге назар аударту үшін сәтті болғанына сенді.[7]
Эммелин Ресейде және АҚШ-та
өңдеу1916 жылы Панкхерст Солтүстік Америкаға Сербияның экс-мемлекеттік хатшысы Седомил Миятовичпен бірге барады. Олар АҚШ пен Канадаға қаражат жинауға және АҚШ үкіметін Ұлыбритания мен оның одақтастарын қолдауға шақырды. Екі жылдан соң АҚШ соғысқа қосылған кезде Панкхерст Америкаға тағы да келіп, жергілікті суфражистерді соғыста федералды үкіметті қолдауға шақырады.
1917 жылы маусымда Ресейде революция кезінде большевиктердің ролі күшейеді. Панкхерстің өмірбаяны Ресейде кеңінен танымал болды. Осы себептен де Эммелин орыс қоғамының белсенді өкілдеріне әсер етуді мақсат етті.
Эммелиннің соңғы күндері
өңдеуКөптеген жылдарға созылған саяхаттар, саяси турлар, дәрістер, қамауда отыруы, аштық жариялаған ереуілдері, көп уақыт бойғы жұмысы Эммелиннің денсаулығына қатты әсер етті. Жасы ұлғайған кезде ауру оның өмірінің ажырамас бөлігі бола бастады. Сонымен қатар қызы Сильвиямен де қарым-қатынасы нашарлаған еді.
Осы кезде ол Хампстедте орналасқан қарттар үйіне көшеді. Ол өзін аштық жариялаған кезде өзіне қараған дәрігердің емдеуін талап етеді. Эммелин 69 жасында 1928 жылы 14 маусымда қайтыс болады.[8] Оның денесі Лондондағы Бромптон зиратында жерленген.[9]
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
өңдеу- Purvis, June. Emmeline Pankhurst: A Biography. London: Routledge, 2002. ISBN 0-415-23978-8.
- Pankhurst, Emmeline. My Own Story. 1914. London: Virago Limited, 1979. ISBN 0-86068-057-6.
- Bartley, Paula. Emmeline Pankhurst. London: Routledge, 2002. ISBN 0-415-20651-0.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Emmeline Pankhurst’s Birthplace
- ↑ Purvis 2002, p. 9. In her autobiography, Pankhurst wrote on p. 3: "I do not remember a time when I could not read."
- ↑ E. Pankhurst 1914, p. 3.
- ↑ Purvis 2002, pp. 15–17; Pugh, pp. 19–24; E.S. Pankhurst 1931, pp. 55–57; C. Pankhurst, pp. 20–22; Bartley, pp. 25–27.
- ↑ Quoted in Purvis 2002, p. 29.
- ↑ E. Pankhurst 1914, p. 38.
- ↑ Purvis 2002, pp. 70–73; Bartley, p. 78; Pugh, pp. 124–125.
- ↑ Purvis 2002, pp. 350–352; Bartley, pp. 227–228.
- ↑ Bartley, p. 230.