Жорж Шарпак
Жорж Шарпак (фр. Georges Charpak, отбасында және достары арасында — Гриша Шарпак;[1] 1 тамыз 1924 — 29 қыркүйек 2010[2]) — француз физигі, 1992 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты.
| Жорж Шарпак | |
| фр. Georges Charpak | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Домбровица, Польша Республикасы (қазір Украина) |
| Қайтыс болған күні |
29 қыркүйек 2010 (86 жас) |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны | |
| Альма-матер | |
Өмірбаяны
өңдеуЖорж Шарпак (туған күнінде Гриша Харпак)[3] Волынның Дубровица елді мекенінде (ол кезде Польша, қазіргі — Украинаның Ровно облысы) еврей отбасында дүниеге келген. Ол үш жаста болғанда, отбасы (ата-анасы — Мотл Харпак, кейін Морис Шарпак және Хана Шапиро, кейінірек Анна Шапиро)[4][5][6] Польшадан кетіп, Хайфаға (мандатты Палестина, әкесі сол жерде тас кесуші ретінде жұмыс істеді) қоныстанды,[7][8] және 1931 жылы Польша арқылы Парижге (бұрын әкесінің туыстары қоныстанған) көшті. Француз тілінің ережелері бойынша оқысаңыз, Charpak тегі Шарпак болып дыбыстала бастады.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Жорж Шарпентье (Georges Charpentier) атына жалған құжаттармен Жорж Шарпентье мен оның ата-анасы неміс оккупациясынан босаған Францияның оңтүстігіне қашып[9] сол жерде Қарсыласу қозғалысына қатысып, 1943 жылы Виши режимінің билігі түрмеге қамады.[5] 1944 жылы Дахаудағы фашистік концлагерьге жер аударылды, 1945 жылы азат етілгенге дейін сонда болды. 1945 жылы Монпелье лицейінде оқуын аяқтағаннан кейін ол Франциядағы ең беделді техникалық оқу орындарының бірі Париждегі «École des Mines » («Париж тау-кен мектебі») оқуға түсті. Келесі жылы ол Франция азаматтығын алады.
Париж тау-кен мектебін бітіргеннен кейін (фр. École des Mines) 1948 жылы Шарпак тау-кен инженері мамандығы бойынша бакалавр дәрежесін алып, Ұлттық ғылыми зерттеу орталығында жұмыс істей бастады. 1954 жылы Франс колледжінде (фр. Collège de France) ядролық физика докторы дәрежесін алды, онда ол Фредерик Жолио-Кюри зертханасында жұмыс істеді. 1959 жылы ол Женевадағы Еуропалық ядролық зерттеулер орталығының (CERN, фр. CERN) қосылды. Мұнда, 1968 жылы ол өзінің негізгі ашылуын жасады — ол элементар бөлшектерді анықтауға арналған мультиэлектродты пропорционалдық камераны («Шарпак камерасы») жасады, оны қолданбай жоғары энергия физикасы саласында бірде-бір тәжірибе аяқталмаған[10].
1984 жылы ол Париждегі физика және химияны терең зерртеу мектебінің профессоры болды.
1985 жылы Шарпак Франция ғылым академиясының мүшесі болды. 1992 жылы ол «бөлшектердің детекторларын, атап айтқанда көп сымды пропорционалдық камераны ашқаны және жасағаны үшін» физика бойынша Нобель сыйлығына ие болды.
Шарпак бейбіт атом энергиясын пайдаланудың белсенді жақтаушысы болды. «Адамзатқа ескертуге» (1992)[11] қол қойды. Ол «Атом ғалымдарының хабаршысы» демеушілер кеңесінің мүшесі.
Кіші інісі — француз киноактері және режиссері Андре Шарпак (фр. André Charpak, 1930 ж. туған).
Марапаттау және мойындау
өңдеу- 1960 — Ұлттық ғылыми зерттеу орталығының күміс медалі
- 1973 — Prix Jean-Ricard
- 1989 — Бөлшектердің физикасы және жоғары энергия физикасы бойынша сыйлық
- 1992 — Физика бойынша Нобель сыйлығы
- 2007 — Құрмет легионының офицері
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Charpak: «Collégien, mon niveau de physique ne dépassait pas le zéro». Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қазан 2010.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 30 қыркүйек 2010.
- ↑ Скончался лауреат Нобелевской премии по физике Жорж Шарпак (орыс.). РИА Новости (30 сентября 2010). Тексерілді, 30 қыркүйек 2010.
- ↑ Georges Charpak était une particule à très haute énergie
- ↑ La vie a fil tendu (автобиография), стр. 16
- ↑ a b Приборкувач мирного атома. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 қазан 2006.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 30 қыркүйек 2010.
- ↑ Григорій Шарпак — Лауреат Нобелівської премії
- ↑ La mort du physicien Georges Charpak (некролог)
- ↑ Биографические данные
- ↑ Georges Charpak Biography
- ↑ Ю.Храмов. "История физики". — "Феникс", 2006.
- ↑ World Scientists' Warning To Humanity (ағыл.). stanford.edu (18 November 1992). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 желтоқсан 1998.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 1 шілде 2019.
Әдебиет
өңдеу- Ioannis Giomataris and Michel Spiro Georges Charpak (ағылш.). — 2011. — Vol. 64. — P. 62. — doi:10.1063/PT.3.1175