Жәңгір мектебі

Жәңгір мектебі — қазақ балаларына арналған алғашқы мектеп. Жастайынан зиялы қауымның арасында болып, білім қадірін білген Жәңгір билікке қолы тиген күннің ертеңінде-ақ өз ордасында мектеп ашып, жастарға білім беруді армандайды. 1826 жылы Қазан университетінің ректоры Фукске Жәңгір өз ордасында мектеп ашып, ғылымға қазақ баласының да қолын жеткізуге бастама жасау ниеті бар екенін білдіреді. Жәңгірмен сұхбатында жақсы әсер алған Фукс ол туралы “өзінің жас кезінде, хандығының бас кезінде, тіпті, Ордада әлі бірде-бір үй тұрғызылмаған кезде, оның білімнің пайдасы жөнінде осы бастан ойлануы қандай ғанибет” — деген пікір айтады. Мектеп ашу жөніндегі Жәңгірдің арманы тек он бес жылдан кейін барып іске асты. Ол оған дейін де жоғары жаққа әлденеше рет қатынас қағаз жолдап, мектеп ашуға көмек ету жөнінде өтініш түсірген, алайда олары аяқсыз қалған. Ақыры ол мектепті өз күшімен ашуға бекінді. Арада екі ай өткеннен кейін, 1841 жылы 6 желтоқсанда қазақ даласында қазақ балалары үшін ашылған тұңғыш мектеп дүниеге келді. Қарағайдан қиып салынған мектеп үйі — Ордадағы еңселі үйдің бірі болған. Екі қабатты ғимараттың іші де аса көрнекті болған. Оқушылардың партасы, мұғалім үстелі мен отырғышы, класс тақтасы, шығыс стиліндегі оймыш буылтық ағаш бағанасы мектеп ішінің жоғарғы эстетикалық талғаммен безендірілгенін көрсетеді. Жәңгір хан бұл мектепті 1848 жылдан өз қарамағына алып, жыл сайын оның қажетіне 1404 сом ақша беріп отырған. 1905 жылы осы екі сыныптық мектеп төрт сыныптық (қазіргі жүйе бойынша 9 сыныптық білім беретін) қалалық мектепке айналып, жанынан мұғалімдер даярлайтын педагогилақ курс ашылады. Мектепте шекті аспаптар оркестрі, хор және бай кітапхана болған. Жәңгір метебінен талай белгілі адамдар білім алып шықты. Олардың қатарында М.-С. Бабажанов пен М.Бекмұхамедов, Ш.Бөкеев пен Ұ.Қарашев, Ұ.Жәңгірұлы мен Р.Құрманғалиев, Ш.Жексенбаев, т.б. бар.

Сілтеме

Қазақ энциклопедиясы