Зайсан қатпарлы жүйесі

Зайсан қатпарлы жүйесі - Қазақстанның шығысындағы герциндік қатпарланумен байланысты дамыған ірі геотектоникалық құрылым. Ол Шыңғыс –Тарбағатай мен Алтай – Саян каледондық қатпарлы жүйелерінің аралығында, солтүстік шығыстан оңтүстік батысқа қарай Ақүлбі – Шығыс Алтай, Кенді Алтай, Ертіс, Қалбы, Шар, Жарма – Сауыр құрылымдық белдемдерін түзе орналасқан. Зайсан қатпарлы жүйесінде прекембрийдің қатты метаморфталған түзілімдері Керей мен Шар антиклинорийлерінде кездеседі. Алей, Синюшин және Ревнюшин антиклинальдарының ядросы төменгі палеозойдың әр түрлі сатыда метаморфталған альбит-эпидот-хлоритті және кварц-альбит-хлоритті жіктастарынан құралған. Ішінара ордовик-силур, силур жыныстары да кездеседі. Девонның жанартаутекті қабаттары Ақүлбі – Шығыс Алтай синклинорийімен Кенді Алтай белдемінде басым таралса, Қалба, Ертіс, Шар, Жарма – Сауыр белдемдерінде шөгінді түзілімдер басым. Ерте таскөмір кезеңінің жыныстары терригенді, жанартаутекті-шөгінді түрлерімен сипатталады, ал ортаңғы, жоғарғы таскөмір мен пермдік түзілімдер мульдалар құрап, көбінесе, көмірлі молласоидты кешендерден тұрады. Интрузивті магматизм соңғы герциндік гранит формациясында кеңінен дамыған. Тектоникалық құрылымы жағынан Зайсан қатпарлы жүйесі гетерогендік негізде дамыған типтік геосинклинальдік құрылымға жатады. Зайсан қатпарлы жүйесі маңызды металлогендік аймақтың бірі. Мұнда полиметалл (Ридер – Сокол, Тишин, Лениногор), темір (Марқакөл), алтын, әктас, т.б. кендері кездеседі.