Захчиндер

Захчиндер (өз атауы захчин - «шеттегі») — қазіргі Батыс Моңғолиядағы Ховда аймағында тұратын ойраттар құрамындағы топтардың бірі. Саны 32 845 адам. (елдің жалпы халқының 1,2%, (2010 жылғы санақ), Моңғолиядағы жетінші үлкен этникалық топ).

Захчиндер
дзахчин
Бүкіл халықтың саны
32 845 (2010)
Ең көп таралған аймақтар
Моңғолия
Тілдері
моңғол тілі
Діні
буддизм

Этнонимі

"Захчин" этнонимі 18 ғасырдың соңында жоңғар билеушілері шекараны қорғау үшін бөлген торғұттар, дербеттер және халхалар қатарынан бірнеше ондаған отбасылардан тұратын топтың белгісі ретінде пайда болды ("шет"атауы" осыдан шыққан). Олар Орта Азиямен шектесетін батыс жерлерін, Ұйғыр хандықтарын, сондай-ақ Халханы қорғады. Захчин жауынгерлері әрқашан маньчжурлардан сақтанып, оларды «жабайы қасқыр» деп атап, олардан аулақ болған.

1758 жылы Жоңғар хандығы жеңіліске ұшырағаннан кейін маньчжур жағына өткен захчиндерден бөлек хошун (әкімшілік бірлік) құрылып, қалғандары Қытайдың Қобдо әкімшілігіне бағынды.

Тілі

Олар батыс моңғол (ойрат-қалмақ) тілінің захчи диалектісінде, сондай-ақ моңғол тілінде (халха) сөйлейді.

Діні

Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, буддалар.

Кәсібі

Таулы аймақта тұратындар көшпелі мал шаруашылығын сақтай алды. Алтантіл алқабына қоныс аударғандар қара бидай өсіреді. Қыстың суық күндерінде Захчин көшпелілері Зерег аңғарынан шығып, батыс және шығыс таулардың сілемдеріндегі жылы қыстақтарға барады. Ауа райының салқындығынан захчиндер мен мал жанұялары екіге бөлінуге мәжбүр. Қысқы көші-қон кезінде тауда ұсақ мал өсіріледі. Отбасының бір бөлігі малымен қыстаса, қалғандары теңіз деңгейінен 3000 метр биіктікте, жылы жерде мал бағып жүр.Суық күндерде де, ыстық күндерде де көшіп-қонатын негізгі күш – бұл ауданның қиындығына мән бермейтін түйе.

Тұрмыс салты

Бұл жерге бірінші келген Захчин отбасылары жаңадан келгендерді ыстық шай мен тәттілермен қарсы алуы керек, бұл дәстүр. Көшпелі халықтың ең асыл қазынасы – көшпенділерді шаймен қарсы алу, ең жақсы дәм беру салт-дәстүрі күні бүгінге дейін сақталған. Жылы жерлерде тұратын захчиндер көктемнің келуімен Цагаан Сарға дайындала бастайды. Олар алдын-ала, күздің аяғында, қыста ет пісіп дайындай бастайды, олардың арасында құйрықты қой еті бар. Ал сансай боов, бууздар деп аталатын арнайы печеньелерді және тұшпараларды мерекелерден бірнеше күн бұрын жасай бастайды.

Қазіргі захчиндер кейбір дәстүрлі әдет-ғұрыптар мен материалдық мәдениеттің ерекшеліктерін сақтайды. Халха моңғолдарымен бірігіп кетті.