Зу-и-Нун әл-Мысри

Зу-и-Нун әл-Мысри, Әбу-л-Файз Саубан бин ИбраҺим (796 – 859 ж.) – сопылық ілімнің негізін қалаушылардың бірі.

Ахмимде (Жоғарғы Мысыр) нубиялық отбасында дүниеге келген. Алдымен хадис ілімін оқыған. Сонымен бірге медицина (тыб) және алхимия ілімімен де әуестенген. Алғашқы ұстазы – каирлік Садун. Көп ұзамай Зу-и-Нун әл-Мысри өз заманының белгілі сопыларының біріне айналды. Айналасына көптеген шәкірт жиып, даналық пен тақуалық негіздерін уағыздайды. Зу-и-Нун әл-Мысридың бұл әрекетін кейбір діндарлар жансақ қабылдады. Шағым үдеп кеткен соң халифа әл-Мутауайкил Зу-и-Нун әл-Мысриды Бағдадқа шақырып сөйлесті. Халифа әл-Мутауайкил оның адалдығы мен тазалығына тәнті болып, сый-құрмет көрсетіп, шығарып салды. Біраз уақытын Бағдадта өткізген Зу-и-Нун әл-Мысри Дамаск, Антакия, Палестина және Меккеге саяхат жасап, ондағы сопылармен араласып, көптеген заҺид-сопы тәрбиелеп шығарды. Зу-и-Нун әл-Мысри дүниетанымының негізі – сунниттік түсінікте Алланы мадақтап, пайғамбарды дәріптеу. Алланы сүйгенді сүю, оның қарсы болғанына қарсы болу; тек жақсылық жасау; Алланы ұмыттыратын бар нәрседен бас тарту; Алла үшін айыпталудан қорықпау; мұсылмандарға жайдары, кәпірлерге қатал болу; пайғамбарға мойынұсыну деген анықтама береді. Ол әрбір құбылыстан Алла тағаланың бірлігі мен шеберлігін көруге болады, “жануардың дауысы, жапырақтың сыбдыры, судың сылдыры, құстың әсем үні, саялы көлеңке, самал жел – бәрі-бәрі Алланың бірлігін көрсетеді”, – деп есептеді. Зу-и-Нун әл-Мысри көптеген еңбектер жазды. Оның идеялары өзінен кейінгі сопыларға үлгі-өнеге болды. ЗаҺаби, Сухрауарди сияқты сопылар оны шығармаларына арқау етіп, ілімін дамытты. Қожа Ахмет Иасауи де өзінің “Диуани хикметінде”: “Пенделікті қойып, сопылық құрып, Зунин Мысри, Әзіздердің жанында болғым келер”, деп (62 хикмет) Зу-и-Нун әл-Мысри ісін өнеге ретінде жырлайды.

Сілтемелер

• «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том