Зұлқарнайын

Зұлқарнайын, Зул-қарнайын – Құран Кәрімде айтылатын ұлы патшаның лақап есімі.

Зұлқарнайынның есімі Құран Кәрімде 3 жерде аталады (18-сүре, 83, 86, 94-аяттар). Мұнда Зұлқарнайын әлемнің батысына барып, онда тұратын адамдардың залымдарын жазалап, иманды, игілікті адамдарға жәрдем жасайды. Бұдан кейін күншығысқа барып, онда панасыз, қорғансыз жандарды кездестіреді. Осындай орасан аймаққа билік жүргізген Зұлқарнайын екі таудың арасына келгенде сөзі түсініксіз бір тайпаға кез болады. Олар Зұлқарнайыннан өздерін Иажуж бен Мажуж қауымынан қорғауды өтінеді, сол үшін салық төлеуге әзір екендіктерін білдіреді. Зұлқарнайын екі таудың арасына темір толтырып, ол таулармен теңеліп, деңгейлес болған кезде көрікпен қыздырып, шойын құйып тастайды. Осыдан кейін Иажуж бен Мажуж бұл қорғаннан өте алмайды, оны бұзып өтуге күштері жетпейді. Кейбір ғалымдар бұл қорғанды Дербент қорғаны деп есептейді. Осыған орай, Зұлқарнайынды Иран патшасы Дарий деп санайтындар бар. Зұлқарнайынның әл-Мунзир бин ас-Сама немесе Әбу Қариб әл-Химияри екендігіне байланысты аңыздар да сақталған. Ислам тарихшылары мен әдебиетшілері арасында оны Александр Македонский деп санау белең алған. Бұл пікір кейін аңыз-әңгімелерге айнала келіп, шығыс халықтарының жыр-дастандарына арқау болған. Әсіресе, Науаи мен Низамидің шығармаларында айрықша көрініс тапқан. Дегенмен, ислам тәпсіртанушыларының басым бөлігі Зұлқарнайынды Александр Македонский дегенге келіспейді. Өйткені, Александр Македонскийдің Құран Кәрімде баяндалған Зұлқарнайынға ұқсамайтын көптеген тұстары бар. Зұлқарнайын Қызырдан (ғ.с.) дәріс алған Аллаһның сүйікті құлы. Ал Александр Македонскийдің ұстазы Аристотель екендігі көпшілікке мәлім. Сондықтан Құран Кәрімге түсінік беруші кейбір тәпсіртанушылар Зұлқарнайынды ИбраҺим пайғамбар (ғ.с.) дәуірінде Иеменде өмір сүрген құдіретті бір патша деп есептейді.