Зәбира Сыпатайқызы Жәкішева

Жәкішева Зәбира Сыпатайқызы (орыс. Жакишева Забира Спатаевна) — аспаптанушы-этнолог, тарих ғылымдарының кандидаты, ҚР Мәдениет қайраткері.

Сурет:Жакишева Забира.jpg

Жәкішева Забира Сыпатайқызы

Өмірбаяны

Жәкішева (Жакишева) Забира Сыпатайқызы – 1948 жылы қаңтар айының 1 жұлдызында ШҚО, Абай ауданы, Құндызды ауылында дүниеге келген. Білімі – жоғары. Қазіргі «Көкбай» ақын атындағы орта мектепті бітірген (1966). Абай аудандық Мәдениет басқармасында еңбек жолын бастаған (1967). Қазақтың Мемлекеттік Қыздар педагогикалық университетінің музыка факультетін бітірген (1980).

Өнер-мәдениет, білім-ғылым:

Абай ауданы, «Құндызды» ауылынан қыздар арасынан шыққан тұңғыш сазгер (1967 ж.);
Абай аудандық Халық театрын ұйымдастырушылардың бірі (1967-1969 жж.);
Қазіргі Ықылас Дүкенұлы атындағы халық музыка аспаптары музейін ұйымдастырушылардың бірі және музейде 37 жыл еңбек етіп музейдің дамуына зор үлес қосқан ардагер (1980-2017 жж.);
Музей жанынан құрылған «Сазген» фольклорлы-этнографиялық ансамбльдің тұңғыш сырнайшысы (1980-1990 жж.);
Қырғыздың Халық ақыны және Халық батыры Сооронбай Жусуевтің «Абай – Манас жыршысы» атты өлеңіне ән жазған сазгер;
Қырғыз Республикасы Білім және ғылым Министрлігінің Тарих және Мәдени мұра институты мен Жүсіп Баласағұн атындағы Қырғыз Мемлекеттік университетінің біріккен Д.07.13.015 Диссертациялық Кеңесінде «Қазақтың дәстүрлі музыкалық аспаптары. Тарихи-этнографиялық зерттеу» атты диссертациялық тақырып бойынша тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми атағын қорғаған, қазақ әйелдері арасынан шыққан тұңғыш аспаптанушы, этнолог-ғалым (2014);

Еңбектері

«Жастық шақ әуендері». 2 томдық ұжымдық әндер жинағы. (Алматы: «Өнер» (1978- 1990 жж.);
«Шыңғыстаудың ән самалы». Әндер жинағы. (Алматы. «Әуен», 1998);
«Қазақтың музыкалық аспаптар әлемі» анықтамалық (Алматы: «Әуен», 2003);
«Қазақтың халық музыка аспаптары музейі». Жолсерік (С. Бегалин атындағы баспахана, 2004);
«Халық шебері – Қамар Қасымұлы» (Павлодар: «ЭКО», 2005);
«Қазақтың дәстүрлі музыкалық аспаптары» (Алматы: «Алматыкітап», 2009);
«Қазақтың музыкалық фольклоры». С. Ақатаев, Н. Атамқұловтармен бірге. (Алматы: «Өлке», 2010);
«Өзбекәлі Жәнібек тағылымы» (Алматы: 2011);
Аспаптану (археологиялық және тарихи-этнографиялық зерттеу. Монография. (Алматы: «Қазақ тарихы», 2012);
Ұлттық энциклопедия (музыка аспаптары жайлы мақалалар). I-V томдар. (Алматы: ҰЭ Бас басқармасы);
«Қазақ мәдениеті» энциклопедиялық-анықтамалық авторларының бірі (Алматы);
Шыңғыстаудың шынары. (Деректі құжаттар, естеліктер, суреттер т.б. Құрастырған: Ардаби Мәулет – өнертану ғылымының докторы. - Алматы: «Өнер», 2018);
Ғылыми журналдарда, ғылыми жинақтар мен мерзімді газет басылымдарында жүзден аса мақала-еңбектер жарияланды (1980-2018 жж.);
«Қазақстан» телеарнасы: «Телқоңыр», «Айтуға оңай...», СТВ телеарнасы: «Қоғам және әйел», «Балапан» телеарнасы: «Біле жүрейік» т.б. түсірілімдер;

Марапаттары

Жастар мен Студенттердің Москвада өткен бүкіл дүниежүзілік фестивалінің Дипломанты (1985;
КССРО Мәдениет Министрлігінің «Үздік Мәдениет қызметкері» төс белгісі мен куәлігі (1987);
ҚР Мәдениет Министрлігінің Құрмет Грамотасы (1998);
ҚР Мәдениет қайраткері төс белгісі мен куәлігі (2000);
«Музей ісін дамытуға қосқан зор үлесі үшін» номинациясы бойынша Халықаралық ИКОМ Қазақстанның Дипломанты (2014);

Дереккөздер

Аспаптану ғылымының ұлт тарихындағы орны («Отан тарихы» мәселелері. Жас ғалымдар мен аспиранттардың ғылыми мақалалары жинағы. – Алматы: - 2000;
«Музыка аспаптары әлеміне саяхат» мақалалар топтамасы. «Ұлт тағылымы» ғ/пед. журнал. №№ 4-5, 6. – 1999 ж. // №№ 1, 2, 3. - 2000 жж;
Домбыралы сақтар (археологиялық және тарихи-этнографиялық зерттеу. – «Қазақ тарихы» ғ/журнал. № 5. – 2011.);
Музей ісінің майталманы (Ө. Жәнібековтың туғанына – 80 жыл) – «Мәдени мұра» ғ/журнал. – Астана: № 3. - 2013;
Қазақтың аспапты-музыкалық қолөнері («Халықтық саз аспаптары және түркі халықтарының аспапты-музыкасы: өткені, бүгіні және болашағы» атты Халықаралық симпозиум материалдары жинағы. – Абай ат. Қазақ Ұлттық пед/университетінің Жаршысы. – Алматы: - 2013;

Тарихи құндылықтардың жаңа қонысы // «Алматы ақшамы» 22 қыркүйек 2016