Инженерлік геология

Инженерлік геология – құрылыс салуға байланысты грунттардағы процестерді зерттейтін ғылым, геологияның саласы.

Инертті газдар бүкіл құрылыс пен олардың жеке құралымдық бөліктері орналасатын орындарды зерттеп, Инженерлік геологиялық баға береді; белгілі ауданды шаруашылық мақсаттарда игеру, кен орындарындағы тау-кен жұмыстарын жүргізу, құрылыстың орнықтылығы мен оларды үздіксіз тиімді пайдалану шараларын белгілейді, салынған құрылыстарды пайдалану барысында оларға әсер ететін табиғи жағдайлардың келешекте өзгеру мүмкіндігін болжайды. Инженерлік геология Жер туралы ғылымдардың дербес саласы ретінде 20 ғасырдың басында қалыптасты.

"Инженерлік геология"

---

Инженерлік геологияның зерттейтін процестері геология (тау жыныстарының мүжілуі, борпылдақ жыныстардың көшуі, шайылуы, жер сілкіну, т.б.) және инженерлік-геология (адамның инженерлік қызметіне байланысты тау жыныстарында болатын өзгерістер) болып екіге бөлінеді. Тау жыныстарындағы жарықшақтар, су әсерінен қалыптасқан үңгірлер, қуыстар, ойықтар, желдің тұрақты үрлеуінен түзілген құм шағылдар, солтүстік аймақтардағы көп жылдық тоңдар геология және Инженерлік геология процестер нәтижесінде пайда болады. Инженерлік геология грунттану, инженелік геодинамика, аймақтық Инженерлік геология сияқты үш бөлімнен тұрады. Грунттану салынатын құрылыстардың тұғыры болып саналатын тау жыныстарын зерттейді. Ол грунттың құрамын, қасиетін, табиғи күйін зерттеу үшін лабаратория (физика, химиялық, грунттар механикасы), тәжірибелік (статикалық және динамикалық күш салу, пенетрация, т.б.) әдістерді қолданады. Инженерлік геодинамика құрылыстар салғанда және салынған құрылыстарды пайдалану барысында оларға қазіргі геология және инженерлік процестер мен құбылыстардың тигізетін әсерін зерттеп болжау жасайды. Бұл зерттеулер есептік, салыстырмалы геология модель жасау, т.б. әдістер бойынша орындалады.

---

Аймақтық Инженерлік геологияда гидротехника(қолжетпейтін сілтеме), жол, ирригациялық, тұрғын үй, өндірістік құрылыстардың жобаларын жасауға байланысты Инженерлік геология жағдайлардың өзгеруіндегі негізгі заңдылықтар ашылып, инженер-геолог құбылыстардың ауқымы, өзгеру жылдамдығы, таралу сипаты (белдемдік, аймақтық), салынатын және пайдаланылатын құрылыстардың геология жағдайлары анықталып, Инженерлік геология факторларға болжам жасалады. Зерттеулер инженерлік геология түсірім мен карта жасау арқылы жүргізіледі. Жобаланатын құрылыстың орны мен оның құралымдық элементтері нақты анықталған сайын зерттеу дәлдігі де арта түседі. Дәлдік қажетіне байланысты ұңғымалар бұрғыланып, шурфтар қазылады, олардан алынған грунт үлгілері лабораторияда сыналады, тиісті инженерия, геофизика, гидрогеология барлаулар жүргізеді.

---

Қазақстанның инженерлік геология жағдайларының өз ерекшеліктері бар. Республика аумағында жолкөлік, энергетика, тұрғын үйлер, т.б. құрылыстар үшін ерекше қауіпті болып саналатын сырғымалар, жиналмалар, қар көшкіндері, сел тасқындары, топырақтың тұздануы, күшті жер сілкінулер сияқты апатты құбылыстар кездеседі. Бұл құбылыстардың көбі ландшафттық-климаттық жағынан өте қолайлы таулы аймақтарға қауіп төндіреді. Инженерлік геологияның барлық негізгі салалары бойынша ғыл.-зерттеулер Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Геология ғылымдар институтында, Қазақ ұлттық техникалық университетінде, құрылыс-жобалау институттарында жүргізіледі.