Интернатта оқып жүр...

«Интернатта оқып жүр...» - Абайдың 1886ж. жазған өлеңі. Көлемі 77 жол. Негізгі тақырыбы - қазақ балаларының азаматтық білім беретін мек- тептерде оқып, білім алуы, ғылымға, өнерге тартылуы, халқына адал қызмет етуі жайлы.19 ғ-дың 80 жыддарында оқу-ағарту ісін жүйелі түрде жүргізу мақсатымен әкімшілік орталықтарында әр түрлі дәрежеде орыс-қазақ мектептёрі ашылып, олардың жанынан интернаттар құрылғаны белгілі. Ақынның ағартушы-демократиялық көзқарастарының басты-басты принциптері бұл өлеңде барынша толық білдірілген. Өлеңнің алғашқы жолдарында жасөспірім қазақ балаларының оқуға көптеп тартылғанын қанағат сезімімен айта келіп, автор одан әрі осы оқудың әртүрлі көлеңкеліжақтарын сынайды, оның түпкі мақсатының тайыздығына өкініш білдіреді. Мысалы,ата-ана баласының үкімет орындарындағы ереже, заңдарды біліп шыққанына ырза. Ал шәкірттердің кейбіреулері орысша арыз жазып, сонымен күн көруді, әрі кеткенде не тілмаш, не адвокат болып, ел ішіндегі алауыздық арасынан жалған беделге ие болуды ғана арман етеді. Сол себептен де ақын: «Ойында жоқ бірінің Салтыков пен Толстой» деп,жас ұрпақтың үлкен адамгершілік мұраттарынан, рухани қазынадан қағыс қалатынына қынжылады. Өлеңнің 2-шумағында автор өзінің ағартушылық бағдарламасының негізгі тұғырларын өз тарапынан жастарға тікелей арнаған үндеу сөздерімен жеткізеді: Бас пайдаңды ойлама, ар-абыройды ойла; талмай талаптанып, ғылым ізде. Әскери қызмет қылып, шен алуды мақсат етпе, әкімшілік орындарына да қызмет істеп жағынба. Алыс та болса, асыл мақсаттарды көздеп, өмірден іргелі орын алуға үмтыл. Соның барлығында да тура жолдан тайма, адалдықтан айныма. Ақынның жас ұрпақты оқыту женіндегі талаптары осындай.

Кейбір деректерге қарағанда, Абай бұл өлеңді өз балалары - Әбдірахман, Мағауия, Гүлбаданды Семейге апарып, оқуға бергеннен кейін жазса керек. Демек, жаңағы ойлардың бәрі ақынның өмір көріністерінен алған тікелей әсерінен туған.

Өлең 7 буынды шалыс ұйқас үлгісінде жазылған. Алғаш 1909ж. С.-Петербургте жарық көрген«Қазақ ақыныИбраҺим Құнанбайүғылының өлеңі»атты жинақта жарияланған. Туындыда аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. Мүрсейіт қолжазбаларында өлеңнің 29-жолы «Я қазақтың баласы» деп келтірілсе, басылымдарда бұл жол 1909 жылғы жинақ бойынша «Я қазақтың аласы» ретінде алынған. Өлең белорус, қырғыз, орыс, ұйғыр т. б. тілдерге аударылған.