Иоанн Дунс

ИОАНН ДУНС СКОТ (Іоаппез Бипз Зсоіиз) (1266 ж. ш., Шотландия Макс-тон,—8. 11. 1308, Кёльн) — философ-схоласт жөне теолог. Оксфордта және Парижде оқыған. Оксфорд, Париж, Кельн ун-ттерінде сабақ берді. Схоластикалық философияның дәстүрлі формасында түбегейлі ілім дамытын, Фома Аквинский, Р. Бэконды, Аверро-изм жақтаушыларын т. б. да орта ға-сыр философтарын сынады. Басқа схолостар сияқты ол да басты мәсе-ле — діни ілім мен философияның қатынасы, білімге сенушілік деп есеп-теді. Оның ойынша, философия қү-дайды қүдай емес, болмыс деп қана тани алады. Ал қүдай бар деп дәлелдеу — болмыс шексіздігін дәлелдеу. И. Д. С. замандастары мүны христпан дінін қорлағандьщ деп бағалады. Ал К. Маркс «Дунс Скот... теологияның езін дө материализмді уагыздауға көндірді»,—деп атапкөрсетті (МарксК. Эяғельс Ф., соч.. 2 пзд., т. 2. с. 142). Нақтылық пен форма қүдапда ғана, күдайдың өзі-таза форма. Ал қалған заттардың бэрі формадан ғана емес, матерпядан қүралады. Бүл түрғыдан алғаида барлығы да, тіпті рух пен періштенің де тегі — материя. Бүл ілім ндеализмді біраз тежегенмен ма-терпалпстік ілім оола алган жоқ. Та-ньто туралы ілімінде И. Д. С. таным-паздық қызметтің ерекше роль атка-ратынын атап көрсетті. Білім таза қабылдампаздық емес, ол әрқашан бізден шыққан және танымдық зат-тан шыққан үғымнан қүралады. И. Д. С. жақтаушылары көбейіп, оның ізбасарлары — скотшылар мек-тебі пайда болды. Олар Фома Аквин-гкстй тттакіпттетамен күоесті.