I Ысмайыл

(Исмаил I бетінен бағытталды)

I ЫсмайылИрандағы Сефевидтер әулетi мемлекетiнiң негiзiн салушы. 1487 жылы Ирандағы Ардебиль қаласында дүниеге келiп, 1524 жылы Тебризде қайтыс болған. Ол 1500-1501 жылдары қызылбас тайпаларының көмегiмен Әзiрбайжанда үкiмет басына келдi. 1502 жылы Тебриздi бағындырғаннан кейiн шаһиншаһ (шаһтар шаһы) деген атақ алды. 1503-1510 жылдары Иранды толығымен, Арменияны, Иракты, Орта Азияның бiр бөлiгiн басып алды. I Ысмайылдың Орта Азияға басып кiруi көшпелi өзбектер мемлекетiмен соғысқа алып келдi. Соғыс шииттер мен сунниттер арасында дiни ұранмен жүргiзiлiп, екi жақ алма-кезек жеңiске жетiп отырды. 1510 жылы Мерв түбiнде болған шайқаста I Ысмайыл көшпелi өзбектердiң әскерiн талқандап, Мұхаммед Шайбанидiң басын кесiп алады. I Ысмайылдың батысқа қарай жылжуы 1514 жылы Сефевидтер мен Османлылар арасындағы соғысқа әкеп соқты. Шалдыран түбiнде османлылардан жеңiлiп, Батыс Армения, Күрдiстан, Ирактан айырылады. I Ысмайыл өз заманында бiлiмдi адам болған. Ақындарға, суретшiлерге, ғалымдарға қамқорлық жасап отырған. Ол көрнектi әзiрбайжан ақыны ретiнде де белгiлi болып, өз шығармаларын Хатаи деген бүркеншiк атпен жазған.

I Ысмайыл
اسماعیل یکم
I Ысмайыл
1524 жыл
Ізбасары I Тахмасп
Өмірбаяны
Дүниеге келуі 17 шілде 1487 (1487-07-17)
Ардебиль, Иран
Қайтыс болуы 23 мамыр 1524 (1524-05-23) (36 жас)
Тебриз, Иран
Жерленді Ардебиль
Династия Сефевидтер әулеті
Әкесі Хайдар Сефеви
Анасы Халима бегім
I Ысмайыл Ортаққорда
Жас Исмаил мен Фаррух Яссар шах арасындағы Ширван шайқасы