Итию

Итию. Қазіргі түсінігіміз бойынша, «құлап кетердей, ілгері қарай еңкею, итіну» мағыналарында көрінеді (10 томдық түсіндірме сөздіктен). Мысалы, «Олар отқа итие, бірік-бірі ықтай берді» (А. Жүнісов. Өмір ізі.). Егер «Түсіндірме сөздіктегі» осы сөздің мағынасына берілген анықтамаға бой ұрсақ, «итию» дегеніміз «итінудің» синонимы қалпында көрінеді. Міне осындай сөз түсінігіне күмәндану туған шақта, оның тарихына үңілу қажеттігі пайда болады. Қырғыз тілінде «итий» сөзінің мағынасы «рахит» ауруын білдіреді (К. Юд. КРС, 305). Біздің байқауымызша, мұндай ауруға ұшыраған адамның (кішкене балаларда болатын ауру) қол-аяғы жіңішкеріп әрі қисайып, дене құрылысы ұсқынсыз өзгеріске ұшырайды. Сондықтан да «итию» сәзінің «итіну»-ге синоним болуы екіталай. Сөйтіп, біз әңгіме етіп отырған «итию» етістігінің төркіні — «итий» аурумен ауырған адам денесіне ұқсату нәтижесінен пайда болған сияқты.