Ихэтуаньдер көтерілісі

Ихэтуаньдер көтерілісі – 19 ғасырдың аяғында Солтүстік Қытайда болған халық қозғалысы. 19 ғасырдың бас кезінде Қытайда манчжур үстемдігіне қарсы “Ихэтуань” (әділдік пен бейбітшілік жасағы) немесе “Ихэцюань” (әділдік пен бейбітшілік жолында жұмсалған жұдырық – “боксер” сөзі осыдан шыққан) деген діни құпия одақ пайда болды. Алғашқы кезде бұл одақ “Жойылсын Цинь әулеті, Мин әулеті билігін қалпына келтірейік” деген ұранмен әрекет жасады.
19 ғасырдың аяқ кезінде бұл одақ шет елдің басқыншылары Қытайды бөлшектеуіне қарсылық ретінде “Циньді қолдайық, шетелдіктерге өлім келсін” деген ұранмен халық бұқарасын көтеріліске шақырды. Ихэтуаньдер көтерілісі 1898 жылы Солтүстік Қытайда басталды. Көтеріліс біртіндеп бүкіл Қытайға тарап, шетелдіктерге зор қауіп төндірді. Ал Цинь үкіметі көтерілісшілерге ешқандай көмек көрсете алмады. Шетелдік державалар Ихэтуаньдер көтерілісін басу үшін Қытайға ашық интервенция бастады. Үкімет көтерілісшілерге көмектесудің орнына, шетелдіктердің жағына шығып, көтерілісті басуға көмектесті. Көтеріліс басып жаншылды. Ақыры 1901 жылы 7 қыркүйекте Цинь үкіметі жеңілгенін мойындап, шетелдіктер ұсынған кемсітушілік келісімшартқа қол қойды. Еуропалықтар бұл көтерілісті “боксерлер көтерілісі”, ал қабылдаған келісім-шартты “боксерлер хаттамасы” деп атады.

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том