Какчикели

Какчикели (өз аты - «қызыл ағаштан шыққан» немесе «от адамдары») — Гватемаладағы майя халықтарының бірі. Олар Таулы Гватемаланың орталық бөлігінде тұрады. Халық саны 505 мың адам.

Какчикели
Бүкіл халықтың саны
505 000
Ең көп таралған аймақтар
Гватемала
Тілдері
киче тілі, испан тілі
Діні
католицизм, культтік нанымдар

Тілі

Олар майя тобының киче тілінде сөйлейді, испан тілі де кеңінен таралған.

Діні

Какчикелилер — католиктер, бірақ христианға дейінгі нанымдардың қалдықтарын сақтаған.

Тарихы

Этногоникалық аңыздар бойынша, олар кичелердің одақтастары болған, олармен бірге Мексикадағы Лагуна-де-Терминос жағалауына (Тулан-Суйва) келген, 10 ғасырда кичелермен бірге оңтүстік-шығысқа көшіп, Гватемала таулы жерлерін жаулап алған.

15 ғасырдың ортасында, сарай төңкерісі әрекеті кезінде Какчикели гвардиясы Киче патшасы Кикабты қорғады, марапат ретінде какчикельдер олардың астанасы Ишимчеге (қазіргі Гватемала қаласының маңында) орын алды. Олар кичелермен және цу­ту­хи­лямилермен шайқасты, 1524 жылы испандармен одақтың арқасында оларды жеңді, бірақ кейін оларды Альварадо жаулап алды.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсіптері – қолмен атқарылатын егіншілік (жүгері, бұршақ, асқабақ, кейбір қауымдар бидай, картоп, пияз, сарымсақ, анис, құлпынай өсіруге маманданған), құс шаруашылығы, аз дәрежеде аңшылық, ара шаруашылығы, балық аулау (Атитлан көлінде балық аулауға монополия болған), мал шаруашылығы. Қолмен өрнек тоқу, керамика өндірісі, тоқу, ағаш ұстасы, қайық пен музыкалық аспаптар жасау дамыған.

Тұрмыс салты

Отбасы шағын, қарым-қатынас патрилинейлік, неке патрилокальды немесе неолокалдық, қалыңдық үшін жұмыс істеу әдеті, некеден кейінгі уақытша матрилокалдылық сақталған.

Ертеде какчикелилер баспаналарын балшықпен сыланған, бір бөлмелі, нығыздалған топырақты едені және пальма төбесі бар шыбықтардан тұрғызған. Бүгінгі таңда бір-үш бөлмелі, едені цементтен, төбесі жабынқышпен немесе металлмен жабылған ағаш үйлерде тұрады. Көптеген отбасылардың үйлерінде шағын шеберханалары бар - олар көбінесе қолөнер бұйымдарын сатумен өмір сүреді.

Дәстүрлі әйелдер киімі – ою-өрнекті ұзын қызыл немесе көк түсті орама белдемше, үлкен қызыл жамылғы орамалдар. Ерлер киімі – қызыл түсті өрнектері басым ұзын шалбар мен жейделер және балтырға дейін жеңіл кең жолақты шалбар, жеңіл күртешелер, қызыл орамалдың үстіне сабан қалпақ киедң. Мерекелік костюм, қара жүннен тоқылған ұзын жеңсіз жейде (габан), жүннен жасалған қара-ақ немесе көк түсті тізеге дейін оралған белдемше, қызыл немесе ақ жолақты жейделер.