Карбамазепин

Карбамазепин - қояншық ауруына (эпилепсия) қарсы дәрі, карбоксамид туындыcы.

Карбамазепин

Саудалық атауы

Зептол 200, Карбалекс, Карбамазепин, Мезакар^® SR, Мезакар^®, Тегретол, Нипезам, Финлепсин 200 ретард, Финлепсин 400 ретард.

Халықаралық патенттелмеген атауы - Карбамазепин (Carbamazepine)

Дәрінің түрі

Таблеткалар (200 мг), ұзақ әсер ететін таблеткалар (200 мг немесе 400 мг), шәрбат (100 мг/5мл) (Тегретол).

Құрамы

Дәрінің құрамында әсер етуші зат - карбамазепин.

Фармакотерапевтикалық тобы

Эпилепсияға қарсы препараттар. Карбоксамид туындылары. Карбамазепин. АТХ коды N03АF01

Фармакологиялық қасиеттері

Фармакокинетикасы

Карбамазепин ішке қабылдағаннан кейін толық дерлік сіңеді, бірақ таблеткадан салыстырмалы түрде баяу босап шығады. Тамақ ішу препараттың сіңуінің жылдамдығы мен дәрежесіне елеулі әсер етпейді. Әсер етуші зат өзгермеген түрде қан плазмасындағы шыңдық концентрациясына бір рет қабылдаудан соң 4-12 сағаттан кейін жетеді (ретардты түрлері үшін - 24 сағатқа дейін). Карбамазепиннің плазмадағы емдік концентрациясы 5-12 мкг/мл құрайды.

Карбамазепин плазмадағы тұрақты концентрациясына шамамен 1-2 апта аралығында жетеді. Бұл жеке сипатқа ие және микросомальді ферменттер белсенділігіне, емге дейінгі статусына, дозалануына және емнің ұзақтығына байланысты.

Қан плазмасындағы ақуыздармен карбамазепиннің 70-80% байланысады. Абсолютті биожетімділігі 85-100% құрайды. Плацентарлық және гематоэнцефалдық бөгет арқылы өтеді, емшек сүтіне бөлінеді (қан плазмасындағы тиісті концентрациясының 25-60% сәйкес). Жұлын-ми сұйықтығындағы және сілекейдегі өзгермеген субстанциялар концентрациясы плазмадағы байланыссыз үлестерінің шамасын көрсетеді (20-30%). Карбамазепин бауырда метаболизденеді. Негізгі метаболиті - 10,11-эпоксид, ол эпилепсияға қарсы әсерге ие. 10,11-эпоксид-карбамазепиннің плазмадағы концентрациясы плазмадағы карбамазепин деңгейінің 30% жуығын құрайды.

Карбамазепиннің 10,11-эпоксид-карбамазепинге айналуына цитохром Р450 3А4 негізгі изоформасы жауапты. Сондай-ақ фармакологиялық белсенді емес метаболиттер түзіледі (9-гидрокси-метил-10-карбамоил акридан, моногидроксилденген компоненттер, N-глюкуронид карбамазепин).

Өзгермеген карбамазепиннің жартылай шығарылу кезеңі орташа 36 сағатты құрайды, ал 10,11-эпоксид метаболиті - препаратты бір рет қабылдаған соң 6 сағат шамасында. Карбамазепиннің тұрақты қабылдауда бауыр микросомальді ферменттері белсенділігін индукциялау қабілетіне байланысты жартылай шығарылу кезеңі төмендейді және орташа 16-24 сағатты құрайды. Басқа энзим-индукциялайтын препараттармен қатарлас ем (мысалы, фенитоинмен, фенобарбиталмен) қабылдайтын емделушілерде тұрақты жартылай шығарылу кезеңі орташа 9-10 сағатты құрайды.

Несеппен (72%) және нәжіспен (28%) шығарылады. Бүйректе 2% жуығы өзгермеген карбамазепин түрінде және 1% жуығы фармакологиялық белсенді 10,11-эпоксид метаболиті түрінде қайта сіңеді.

Егде жастағы емделушілерде және балаларда карбамазепин метаболизмі төмендеген.

Фармакодинамикасы

Карбамазепиннің әсер ету механизмі – тек ішінара түсіндірілген. Карбамазепин шектен тыс қозған жүйке талшықтары жарғақшаларын стабилизациялайды, нейроналдық разрядтардың қайта туындауын тежейді және қоздырушы импульстардың синаптикалық өтуін төмендетеді. Карбамазепиннің басты әсер ету механизмі натрий өзекшелерін бөгеу арқылы деполяризацияланған нейрондарда натрийге тәуелді әсер ету потенциалы қайта түзілуін тойтару болып табылады. Препараттың құрысуға қарсы әсері антиманиакалдық әсері допамин және норадреналин метаболизмі бәсеңсуімен шартталуы мүмкін болғанда, негізінен глутамат босап шығуының төмендеуіне және нейрондар жарғақшаларының тұрақтануына негізделген.

Антиманиакалдық әсері науқастарда карбамазепин қабылдаудан соң көңіл күйі көтерілумен білінеді, олар көпшіл және әрекетшіл болып кетеді.

Қолданылуы

• қояншық ауруы: күрделі және қарапайым парциалдық талмалар (естен танумен және естен танусыз) салдарлы жайылуы бар немесе онсыз, сондай-ақ жайылған тонико-клоникалық талмаларда (монотерапия немесе кешенді ем құрамында)
• ересектердегі биполярлық аффективті бұзылыстарда
• үшкіл жүйке невралгиясында
• алкогольдік абстиненция синдромында құрысу ұстамаларының алдын алуда

Қолдану тәсілдері және дозасы

Препаратты тамақ ішу кезінде аздаған мөлшердегі сұйықтықпен іше отырып, ішке қабылдайды. Препаратты қабылдау ұзақтығын дәрігер анықтайды.

Эпилепсия

Ересектер

Эпилепсияны емдеу үшін курс басында тәулігіне 1-2 рет 100-200 мг тағайындайды. Одан әрі қарай дозаны біртіндеп тәулігіне 2-3 рет 400 мг дейін біртіндеп 800-1200 мг шегіндегі оңтайлы тәуліктік дозаға жеткенше ұлғайтады. Ең жоғары тәуліктік доза - 800-1200 мг.

Егде жастағы емделушілер

Егде жастағы науқастарға 100 мг –ден тәулігіне 1-2 рет, дозасын одан әрі қарай біртіндеп және абайлап ұлғайтумен тағайындайды.

6 жастан асқан балалар

Балалардағы бастапқы тәуліктік доза дене салмағының әр келісіне 20-30 мг/кг дейін біртіндеп ұлғаятын 10-20 мг/кг құрайды.

Тәуліктік дозаны бірнеше қабылдауға бөледі.

Орташа тәуліктік доза: 6 жастан 10 жасқа дейінгі балаларға – күніне 200- 400 мг (200 мг күніне бір-екі рет), 10-нан 15 жасқа дейін - 400-600 мг (200 мг күніне екі-үш рет) құрайды.

Ересектердегі биполярлық аффективтік бұзылыстарды емдеу

Биполярлық аффективтік бұзылыстарда ұсынылатын тәуліктік доза 2-3 қабылдауға бөлінген 400-800 мг.

Емнің ұзақтығы жеке анықталады.

Үшкіл жүйке невралгиясы

Карбамазепиннің тәуліктік дозасы 2-3 қабылдауға бөлінген 200-400 мг құрайды (егде жастағы емделушілерде 100 мг). Дозаны біртіндеп ауыруы жойылғанша 7-10 күн бойына тәулігіне 600-800 мг дейін жоғарылатады. Ең жоғары тәуліктік доза 1600 мг құрайды. Науқастың жай-күйі жақсарғаннан кейін ауыру синдромының толық регрессиясына дейін қабылдайтын дозаны тиімділігі ең төмен демеуші дозаға дейін біртіндеп азайтады.

Алкогольдік абстиненция синдромында құрысу ұстамаларының алдын алу.

Карбамазепиннің орташа дозасы тәулігіне 3 рет 200 мг құрайды. Ауыр жағдайларда алғашқы бірнеше тәулік бойына дозаны тәулігіне 3 рет 400 мг дейін жоғарылатуға болады.

Жағымсыз әсері

• Өте жиі (≥ 1/10)
  • бас айналуы, атаксия, ұйқышлдық, қажығыштық
  • жүрек айнуы, құсу
  • есекжем
• Жиі (≥1/100, <1/10)
  • бас ауыруы, көрудің өтпелі бұзылулары (аккомодация бұзылуы, қосарланып көріну, көрудің буалдырлануы);
  • еріксіз қозғалыстар (тремор, дистония, тартылулар), нистагм;
  • шеткергі ісінулер, дене салмағының ұлғаюы, гипонатриемия;
  • ауыз құрғауы
• Жиі емес(≥ 1/1000, <1/100)
  • бауыр трансаминаза белсенділігінің жоғарылауы;
  • диарея, іш қатуы
• Сирек (≥1/10000, <1/1000)
  • геморрагиялар, васкулит, лимфоцитоз, лимфоаденопатия;
  • іштің ауыруы;
  • елестеулер (көру,есту), депрессия, анорексия, мазасыздану, озбырлық, қозу, сананың шатасуы;
  • сөйлеудің бұзылуы (дизартрия), көз қозғалысы бұзылуы, шеткергі невропатия, парестезиялар, бұлшықет әлсіздігі, парез, хореоатетоз;
  • артериялық гипо- немесе гипертензия;
  • жүйелік қызыл жегі, тері қышынуы
• Өте сирек (< 1/10 000)
  • анемия, агранулоцитоз, лейкопения, тромбоцитопения, порфирия;
  • артралгиялар, миалгиялар, бұлшықет түйілуі;
  • өте жоғары сезімталдық пневмониті (ентігу, қызба);
  • стоматит, глоссит, панкреатит;
  • әртүрлі формадағы гепатиттің пайда болуы (холестатикалық, гепатоцеллюлярлық, гранулематоздық, аралас), «өт түтігінің жоғалуы» синдромы, сарғаю;
  • интерстициалдық нефрит, бүйрек жеткіліксіздігі, бүйрек қызметі бұзылуы (протеинурия, гематурия, олигурия, қанда мочевина азоты деңгейінің жоғарылауы), поллакиурия, дизурия;
  • либидо төмендеуі, импотенция;
  • гиперпролактинемия, еркектерде гинекомастия, әйелдерде галакторея ;
  • қалқанша без қызметі параметрлеріне әсері (трийодтиронин, тироксин, тиреотропты гормон, бос тироксин);
  • жедел жайылған реакция және миоклониясымен және эозинофилиямен ми қабығының асептикалық қабынуы;
  • ангионевротикалық ісіну;
  • Стивенс-Джонсон синдромы, уытты эпидермальді некролиз, фотосенсибилизациялар, эритема, оның ішінде түйінді, тері пигментациясы бұзылуы, тершеңдік, алопеция;
  • естудің бұзылуы, құлақтағы шуыл, гиперакузия, нашар есту, қабылдау тоны биіктігінің өзгерістері;
  • конъюнктивит, көзішілік қысымның жоғарылауы, көз бұршағының бұлыңғырлануы;
  • қан сарысуындағы кальций деңгейінің төмендеуі, бірлі-жарым жағдайларда бұл остеопорозға/остеомаляцияға алып келеді;
  • дәм сезудің бұзылуы, қатерлі нейролептикалық синдром;
  • брадикардия, аритмиялар, атриовентрикулярлық блокада, коллапс, естен тану
  • тромбофлебит, тромбоэмболия

Қолдануға болмайтын жағдайлар

• карбамазепинге немесе қосымша заттарға, үшциклдық антидепрессанттарға жоғары сезімталдық;
• сүйек кеміктік қан түзілуінің бұзылуы (анемия, лейкопения), сыртартқысындағы жедел ауыспалы порфирия;
• атриовентрикулярлық блокада;
• ауыр бауыр, бүйрек, жүрек жеткіліксіздігі;
• абсанстар;
• моноаминооксидаза тежегіштерімен біріктірілу (МАО), МАО тежегіштерін қабылдауды карбамазепин тағайындар алдында ең кемі 2 апта бұрын тоқтату керек;
• лактация кезеңі;
• 6 жасқа дейінгі балаларға.

Дәрілермен өзара әрекеттесуі

Карбамазепин бауырдағы микросомальді ферменттер белсенділігін күшейтеді және бауырда метаболизденетін (пероральді антикоагулянттар) жекелеген препараттардың әсерін төмендетуі мүмкін. Карбамазепинмен емдеу кезінде гормональді контрацептивтер тиімділігі төмендеуі мүмкін.

Карбамазепинді моноаминооксидаза (МАО) тежегіштерімен бір мезгілге тағайындамайды, МАО тежегіштерін қабылдауды карбамазепинмен емді бастар алдында кемінде 2 апта бұрын тоқтату керек. Литийдің қан плазмасындағы концентрациясы емдеу диапазоны шегінде болуы мүмкіндігіне қарамастан, литий және карбамазепинді үйлестіру нейроуыттылық пайда болуына алып келуі мүмкін. Вориконазол цитохром Р450 CYP3A4 изоферменті белсенділігін тежейтіндіктен вориконазолмен бір уақытта қабылдау ұсынылмайды. Осыған байланысты вориконазол осы изоферментпен метаболизденетін карбамазепиннің плазмалық концентрациясын жоғарылата алады.

Карбамазепин мына препараттардың плазмалық деңгейі мен тиімділігін төмендетуі мүмкін: левотироксин, клоназепам, этосуксимид, примидон, вальпрой қышқылы, алпразолам, кортикостероидтар (мысалы, преднизолон, дексаметазон), циклоспорин, дигоксин, доксициклин, ритонавир, галоперидол, имипрамин, метадон, парацетамол, трамадол, ламотриджин, топирамат, сертралин, үшциклды антидепрессанттар (амитриптилин, имипрамин), рисперидон.

Қан плазмасындағы карбамазепин концентрациясын бір уақытта қолдануда мына препараттар жоғарылатады: макролидтер тобының антибиотиктері, изониазид, кальций өзекшелерінің блокаторлары, никотинамид, циметидин, омепразол, ацетазоламид, флуоксетин, интраконазол, кетоконазол, флуконазол, лоратадин, АИВ - жұқпаларын емдеуге арналған протеаза тежегіштері, грейпфрут шырынын қабылдау; Карбамазепин концентрациясын төмендетеді: фенобарбитал, фенитоин, теофиллин, аминофиллин, рифампицин, доксорубицин, мефлохин.

Карбамазепин және фенитоин арасында айқаспалы өте жоғары сезімталдық туындауы мүмкін.

Карбамазепин және изониазидті бір уақытта қолдану изониазидпен индукцияланған гепатоуыттылықтың даму қаупін ұлғайтады.

Карбамазепинді метоклопрамидпен немесе күшті транквилизаторлармен (галоперидол, тиоридазин) біріктіріп қолдану неврологиялық жағымсыз әсерлер қаупі ұлғаюына алып келуі мүмкін. Карбамазепинді және кейбір диуретиктерді (гидрохлоротиазид, фуросемид) бір уақытта қолдану симптоматикалық гипонатриемияға соқтыруы мүмкін.

Карбамазепин миорелаксанттардың әсері деполяризацияламайтын түрлерінің тиімділігін азайтуы мүмкін (мысалы, панкурония). Осыған сәйкес, миорелаксанттар дозалануы ұлғайтылуы тиіс, бұл арада емделушілерде жүйке-бұлшықет блокадасы жылдамырақ қалпына келуі бақыланған.

Препаратты қабылдау уақытында алкоголь қолданудан бой тарту қажет.

Айрықша нұсқаулар

Жағымсыз әсерлер, сондай-ақ препаратқа жоғары сезімталдық реакциялары туындау мүмкіндігіне байланысты мерзім сайын (әсіресе ұзақ уақыт қабылдағанда) қанның жалпы талдауын, қанның электролиттер мен бауыр қызметі көрсеткіштерін қоса биохимиялық талдауын жүргізу ұсынылады. Бұны емнің басында жүргізеді, содан кейін емнің бірінші айында аптасына 1 рет, кейін – айына 1 рет.

Емнің бірінші 6 айынан кейін – жылына 2-4 рет.

Емделушіде қызба немесе ангина сияқты клиникалық көріністерімен ауыр, үдемелі немесе қатарлас жүретін лейкопения дамыған жағдайда, сондай-ақ сүйек кеміктік қан түзілудің айқын бәсеңдеу симптомдары дамығанда емдеуді дереу тоқтату керек.

Карбамазепинды тек емдеудің қаупі мен болжамды жағымды әсерін мұқият салыстырудан соң ғана және сыртартқысында жүрек, бауыр, бүйрек, қан түзу органдарының (гематологиялық аурулар) ауыр аурулары, натрий алмасуы бұзылуы, басқа да үшциклдық антидепрессанттарға жағымсыз реакциялар болғанда немесе карбамазепинмен емді үзген жағдайда мұқият бақылаумен тағайындайды. Карбамазепинды егер ауыр дерматологиялық реакциялар – мысалы, Стивенс-Джонсон синдромы немесе Лайелл синдромы дамуын куәландыратын симптомдар мен белгілер бақыланса дереу тоқтату керек.

Эпилепсиямен науқастарда карбамазепинмен емді тоқтату және оларды басқа эпилепсияға қарсы дәрілерге ауыстыру оның дозасын төмендетумен біртіндеп жүргізіледі.

Карбамазепин кіші құрысу ұстамаларының (абсанстарды) жаңасын туғызып немесе бұрын барын күшейтуі мүмкін екендігіне байланысты оны ұстаманың бұл түрлерімен ауыратын науқастарға тағайындау ұсынылмайды.

Препарат орташа антихолинергиялық белсенділікке ие болғандықтан глаукомасы бар науқастарда көз ішілік қысымды ұдайы бақылайды.

Латентті психоздардың белсенділенуі мүмкіндігін ескеру керек, ал егде емделушілерде - ажитация немесе сана шатасуының дамуы, әсіресе жоғары дозалар тағайындағанда, мүмкін екендігін ескеру керек.

Егде жастағы науқастарға карбамазепин төмен дозаларда тағайындалады.

Педиатрияда қолданылуы

Карбамазепин препаратты 6 жастан асқан балаларға тағайындайды.

Жүктілік және лактация кезеңі

Ана үшін дәрілік затты қабылдаудың пайдасы ұрыққа төнетін қауіптен жоғары болғандықтан жүктілік уақытында препарат тек эпилепсияны емдеу үшін көрсетілген.

Эпилепсияның үдеуі анасының, сондай-ақ ұрықтың да жай-күйі нашарлауына алып келетіндіктен карбамазепинмен емді үзуге болмайды.

Карбамазепинды қан плазмасындағы препарат деңгейін ұдайы бақылаумен және басқа құрысуға қарсы дәрілермен үйлестіруден сақ бола отырып, әсері ең төмен тиімді емдік дозаларда тағайындау ұсынылады.

Карбамазепинды қолданғанда ұрықтың даму ақаулары қаупі болуы мүмкін, осыған байланысты препаратпен ем кезінде ұрпақ өрбіту жасындағы әйелдерге контрацепциялық дәрілер қолдану ұсынылады. Карбамазепинның фермент индукциялайтын қасиетіне байланысты фолий қышқылын жүктілік туындағанға дейін және жүктілік кезінде тағайындаған дұрыс болуы мүмкін.

Жаңа туған нәрестелерде геморрагиялық асқынуларды болдырмау үшін анасына жүктіліктің соңғы апталарында немесе жаңа туған нәрестеге туа салысымен бірден К₁ дәруменнін алдын алу үшін енгізу ұсынылады. Препаратты лактация кезеңінде қабылдағанда бала емізуді тоқтату керек.

Артық мөлшерлеу

Симптомдары: бағдардан жаңылу, ұйқышылдық, психомоторлық қозу, дизартрия, нистагм, атаксия, дискинезия, гипер-/гипорефлексия, құрысулар, миоклонус, гипотермия, мидриаз, тыныс алудың тарылуы, өкпе ісінуі, тахикардия, гипо-/гипертензия, естен тану, жүректің тоқтап қалуы, құсу, ішек моторикасының төмендеуі, олигурия немесе анурия, зертханалық көрсеткіштер өзгерістері: гипонатриемия, метаболикалық ацидоз болуы мүмкін, гипергликемия, креатининфосфокиназаның бұлшықет фракцияларының жоғарылауы.

Емі: карбамазепинге арнайы у қайтарғы жоқ. Стационар жағдайында жүрек-қан тамырлар жүйесі қызметін және қан плазмасындағы карбамазепин концентрациясын мұқият бақылаумен симптоматикалық ем. Жасанды құстыру, асқазанды шаю керек, белсенділендірілген көмір қабылдау және электролитті дисбалансты түзету керек. Қарқынды диурез, гемодиализ, перитонеальді диализ тиімсіз.

Сактау шарттары

Құрғақ, жарықтан қорғалған жерде, 25 °С-ден аспайтын температурада сақтау керек. Балалар қол жеткізе алмайтын жерде сақтау керек.

Жарамдылық мерзімі

2-5 жылдары. Жарамдылық мерзімі өткеннен кейін препаратты қолданбау керек.

Босату шарттары

Рецепт арқылы.

Сілтемелер

• Карбамазепин в Регистре Лекарственных Средств
• Carbamazepine Pharmacokinetics — PubPK(қолжетпейтін сілтеме)
• Carbamazepine overview Мұрағатталған 27 шілденің 2005 жылы.