Каялар
Каялар (карендер, қызыл карендер) — негізінен Мьянманың Кая штатында тұратын тибет-бирма тілдері отбасының Карен тобының халқы.[1] 530 мыңнан астам адам Кая штатында және Карен штатының солтүстігінде және 100 мыңнан астам адам Тайландта тұрады. Каялардың жалпы саны 630 мың адамды құрайды.[2]
| Каялар | |
| карендер, қызыл карендер | |
 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
|---|---|
 Мьянма |
530 000 |
 Тайланд |
100 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі діндер, буддизм | |
Тілі
өңдеуКайя тілі тибет-бирман тілдерінің кая-карен тобына жатады.[3]
Діні
өңдеуСенушілердің басым көпшілігі пұтқа табынушылар, дәстүрлі дінді жақтаушылар. онымен қатар буддистер мен католик христиандары бар.[4]
Тарихы
өңдеуКаялар карендерден, кхмер, тай, тибет, мьянма халқының тайпаларынан шыққан. Халық 13 ғасырдан қалыптаса бастады. Дәл сол кезде аймақта үстемдік еткен саяси бытыраңқылық Карен тобының оқшаулануына әкелді. Кейіннен каялар дербес халық болып қалыптасып үлгерген кезде, олардың өз мемлекеттілігіне деген құштарлығы болды. Алайда олар ірі мемлекеттер құра алмады - тек шағын князьдіктер құрылды.
Біздің заманымызда каялар үшін нағыз трагедия Мьянмадағы азаматтық соғыс болды. Халық өкілдері күштеп қоныстандыруға ұшырады. Қазіргі қиын жағдайға байланысты көпшілігі Таиландқа қоныс аударуға мәжбүр болды. Шетелдегі кая диаспорасы осылай пайда болды.[5]
Кәсібі
өңдеуНегізгі кәсібі – күріш өсіру, бағалы ағаш саудасы (тик ағашы) және металл өңдеу (пази). Көптеген каялар шахталарда және жол құрылысында жұмыс істейді.[6]
Өмір салты
өңдеуXX ғасырдың ортасына дейін дәстүрлі қоғамдық қатынастарда ру, тайпа көсемдері маңызды рөл атқарды. Отбасы шағын, неке патрилокальды.
Дәстүрлі баспаналары
өңдеуТұрғын үйлері қадаларда орналасқан, қадалар арасында малға қора салу әдетке айналған.
Дәстүрлі киімдері
өңдеуӘйелдер киімі - тігілмеген белдемше, қызыл жамылғы жадағай, аяқ киімдері сандалдар, бірақ көбінесе жалаң аяқ жүреді. Ерлердің дәстүрлі киімдері-қызыл өрнекпен тігілген қысқа шалбар және қысқа күрте. Соңғы кезде Еуропалық киімдер таралуда.
Дәстүрлі тағамдары
өңдеуНегізгі тағамдары – күріш пен жүгері. Су қоймаларының маңында тұратын каялар (каяс көлі) балық, таулы жерлерде – ешкі сүтін пайдаланады.[7]
Сілтеме
өңдеу
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Каялар
