Кергіш
Кергіш[1] - кесте тігуге қолданылатын жабдық. Оны ағаштан, темірден, қамыстан жасайды.
Көлемі өңдеу
Кергіштің көлемі әр түрлі болады. Ол жасайтын жұмыстың көлеміне байланысты. Ең үлкен көлемі 100х60 см-ден көп аспауы қажет, себебі кестелегенде қолдың ортасына жетпей қалады да кішкене кергішке қайта керіп кестелеуге тура келеді. Сондықтан істейтін іске қарай кергіштің көлемі дұрыс таңдалуы қажет: 30х30 см, 30х40 см, 40х50 см, 50х50 см, 50х60 см, 60х100 см.
Кергіш 3х3 см кепкен білеу ағаштан жасалады. Көлемі үлкейген сайын білеу ағаштың қалыңдығы да өзгеріп отырады. Дөңгелек түрін талдан, қамыстан иіп жасайды.
Кергіштердің көмегімен материалдың беті тегіс керіліп кестелеу жұмысы жеңілдейді. Кестенің көптеген түрлері дөңгелек немес төртбұрышты кергіштерде орындалады. Бұдан басқа да кергіштердің еденге қойылатын, үстелге орнатып қоятын түрлері де болады. Мұндай кергіштер қарапайым кергіштерге қарағанда адамға екі қолымен бірдей жұмыс істеу мүмкіндігін туғызады.
Түрлері өңдеу
- Қарапайым дөңгелек кергіштер.
Дөңгелек түрін талдан, қамыстан иіп немесе екі тұйықталған ағаш, пластмасса шеңберден жасайды. Әдетте мұндай кергіштерді шағын жабдықтарды кестелеген кезде пайдаланады. Кейде материал жылжып кетпес үшін ішкі шеңберді айналдыра мақта таспамен (лента) орап қояды.
- Бұрандалы кергіштер
Қарапайым қос ағаш немесе пластмасса шеңберлі кергіштен гөрі жылжымалы бұрандалы кергіштер материалды жылжытпай жақсы ұстайды. Сыртқы шеңбердегі бұранда матаның қалыңдығына байланысты матаның керіліп тұруын реттейді. Мата ішкі шеңберге жабылып үстінен сыртқы шеңбер кигізіліп қатты керілген кезде бұранданың көмегімен бекітіледі.
- Төртбұрышты кергіштер.
Шаршы кергішті 4 тал ағаштан, қамыстан түйіскен ұштарын шегелеп, темірден қиысқан ұштарын дәнекерлеп ұстатып жасайды.
Материал жоғарғы және төменгі біліктерге оларға қағылған ызба баулардың көмегімен керіледі. Біліктердің көмегімен материалдардың ұзындықтарына байланысты реттеп керуге болады. Материалдың екі қабырғасы кергіштің жанындағы орнатылған жарыспалы екі ағаш біліктің арасына бекітіледі.
Кергіштердің шағын, ықшам түрі де, үлкен түрі де кестешілердің ыңғайына қарай жасалып пайдаланылады.
Материал кергішке барынша шерттіре керілуі керек, әйтпесе кесте бүріліп түседі.
Тағы қараңыз өңдеу
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Мұхамеджанұлы З. Қазақтың кесте өнері. Танымдық-көпшілік басылым. "Алматыкітап баспасы" ЖШС, 2008 - 144 бет, суретті.ISBN 978-601-01-0297-2