Колчедан

Колчедан, колчедан кентастары (грек. Сhalkedon – Халкедон, Кіші Азиядағы көне грек колониясы) – сульфидтер мен арсенидтер тобындағы темір, мыс, никель және қалайы құрамдас минералдар. Колчедандар бірнеше түрге ажыратылады: магнитті Колчедандар немесе пирротин (Fe1–nS); күкіртті немесе темірлі Колчедандар – пирит (FeS2); мысты Колчедандар немесе халькопирит (CuFeS2); темір-никельді Колчедан немесе пентландит [(Fe, Nі)9S8]; никельді Колчедандар немесе никелин (NіAs); қалайылы Колчедан немесе станнин (Cu2FeSnS4). Темір және мыс құрамды Колчедан жанартаулық базальтты жыныстар кешенінде ірі колчеданды кен орындарын түзеді (Кенді Алтай, Шыңғыстау – Тарбағатай). Мұндай кен орындарындағы кен денелері қабат, линза, шток, желі пішінді болады. Магнитті, никельді және мысты Колчедандар ликвациялық магмалық кен орындарында ірі сульфидті мыс-никельді кен шоғырларын түзеді (Орталық Қазақстандағы Қамқор кені, Жарма–Сауыр кенді белдеміндегі Мақсұт кені, Көкшетаудағы Златогорск кені). Колчедандың барлық түрі де скарндық кен орындарымен байланысты. Мысалы, Саяқ, Солтүстік Балқаш, Ешкіөлмес кендері. Магнитті және темірлі Колчедандан түзілген кен шоғырлары күкірт қышқылын өндірудегі негізгі шикізат көзі ретінде пайдаланылады. Мысты, темір-никельді және никельді Колчедан кентасынан мыс пен никель алынады. Қалайылы Колчедан өте сирек кездеседі және айтарлықтай үлкен кен орындарын түзбейді.