Котировка

Котировка (франц. coter – баға белгілеу, баға белгіленімі) – құнды қағаздардың, шет ел валюталарының бағамын немесе биржалардағы тауарлардың бағасын белгілеу. Бағаны, әдетте, тауар, қор немесе валюта биржасының баға белгілеу кажетті (комиссиясы) белгілейді және тауарлардың көтерме сауда бағасының, құнды қағаздар бағамы мен валюталар бағасының биржалық бюллетеньдерінде жарияланады. Толық Котировка сатушылар да, сатып алушылар да ұсынатын баға белгіленімін қамтиды. Котировка мынадай түрлерге ажыратылады: акциялар Котировкасы – қор биржасында акциялардың нарықтық бағасын белгілеу; валюта Котировкасы – нарықтық валюта бағамын не орталық банк (Қазақстанда Ұлттық банк) және ел үкіметінің нормативтік-құқықтық актілері айқындайтын бағамды белгілеу; түрлі валюталардың бір-біріне қатынасы бойынша бағамының ара салмағын тіркеу үдерісі (процесі) әрі нәтижесі. Ол не шынайы бағамды (валюталар құнының бір-біріне шынайы қатынасын көрсететін), не нақ сол мезет үшін неғұрлым тиімді бағамды белгілеу мақсатымен жүргізіледі. Оның негізгі үш түрі бар: а) ұлттық валютаның басқа валютаға қатынасы бойынша айқындалған тіркеулі бағамын әкімшілік жолмен белгілеу. Бұл ретте тым жоғарылатылған ара салмақ та, тым төмендетілген ара салмақ та экспорт-импорт операцияларының көлеміне әсерін тигізеді. Тіркеулі бағамның артықшылығы мынада: валюта операциялары бойынша жасалған мәмілелердің тәуекелдігі барынша аз болады. Алайда тіркеулі бағам кезінде белгіленген бағам шынайы экономикалық жағдайға сай келмейтін ахуал туындауы ықтимал; ә) валюта бағамын осы валютаға сұраным мен ұсынымның арасындағы айырманы нақты бейнелейтіндей бағаның ара салмағын шынайы тұрғыда көрсететін валюта бағамын еркін белгілеу; алайда мұндай еркін белгілеу кезінде валюта бағамының болжауға келмейтіндей деңгейдегі елеулі өзгерісі салдарынан тәуекелдік жоғары болады. Бұл орайда валюта биржасында жекелеген ойыншылардың қаржы мүмкіндігі есебінен валютаның олар үшін нақ сол сәтте қажетті ара салмағын қалыптастыруға ықпал ететін валюталық алыпсатарлықтың туындауы ықтимал; б) бағамның аралас белгіленуі, мұнда қатысушылар еркін сауда-саттықты бағамдардың ара салмағына қол жеткізгенге дейін жүргізуі мүмкін, сонан соң сауда-саттық не тоқтатылады, не бағам орталық банктің (Қазақстанда Ұлттық банктің) валюталық инвестициялары есебінен теңестіріледі. Мұндай әдіс қысқа мерзімде валюталардың ара салмағын белгілеу кезінде бағамдардың айтарлықтай ауытқуын болдырмауға мүмкіндік беріп, қаржы қызметінің субъектілеріне осындай мәмілелердің салдарын неғұрлым дәл болжауға септігін тигізді. Валюта Котировкасы түрлі валюталардың бағамын тіркеу тәсілі ретінде, бір жағынан, елдер арасындағы экономикалық сәйкессіздікті болдырмауға, екінші жағынан, қаржы операциялары бойынша серіктестерге экономикалық қысым көрсетуге мүмкіндік береді; бағам Котировкасы – шет ел валютасының немесе құнды қағаздардың бағамын нарықтық бағам негізінде белгілі бір кезеңге ресми тіркеу; кесімді Котировка – құнды қағаздардың жекелеген түрлерінің Котировкасы, оны биржа рыногінің неғұрлым маңызды қатысушылары биржадан тыс жүзеге асырады және олар биржадан тыс шұғыл мәмілелер жасасу үшін пайдаланады; облигациялар Котировкасы – қор биржасында сатылатын және сатып алынатын облигациялардың бағамдық бағасын белгілеу; ресми Котировка – валюта мен құнды қағаздардың белгілі бір күнгі бірыңғай бағамы (бағасы), оны ақпарат құралдары биржадан тыс хабарлайды және ол биржадан тыс есеп айырысулар үшін пайдаланылады; тауар Котировкасы – биржаның баға белгілеу комиссиясы тіркеп, жариялайтын биржалық тауарлар бағасы.

Дереккөздер

Қазақ Энциклопедиясы, 11 - том