Кризистік құбылыстар

Кризистік құбылыстар – кризистік нүктелер мен ІІ-текті фазалық ауысу нүктелерінің төңірегінде байқалатын 'ерекше құбылыстар'. Бұларға сұйық – бу тепе-теңдігі кризистік нүктесінің маңайында заттың сығылғыштығының өсуі, ферромагнетиктер мен сегнетоэлектриктердің Кюри нүктесінің төңірегінде магниттік алғырлығы мен диэлектрлік өтімділіктерінің артуы, гелийдің асқын ағыс күйге өту нүктесіндегі жылу сыйымдылығының аномалиясы, қабаттасатын сұйық қоспаларының кризистік нүктелері маңындағы заттардың өзара диффузиясының баяулауы, ультрадыбыстың таралуындағы, жарықтың шашырауындағы аномалиялар жатады. Зат қасиетінің кризистік нүктеге жақындағанда күрт өзгеруі оларды сипаттайтын термодинамик. шамалар флуктуациясының артуы арқылы түсіндіруге болады. Мысалы, сұйық – бу тепе-теңдігінің кризистік күйінде зат тығыздығының флуктуациясы артады. Тығыздық флуктуациясы жарық толқынының ұзындығына теңескенде заттың түсі өзгереді. Оған түскен сәуле көбірек сіңіріліп, күштірек шашырайды. Кризистік опалесценция деп аталатын бұл құбылыс кезінде сұйықтағы броундық қозғалыс сипаты тәріздес – сұйықтықтың тұтқырлығы, жылу өткізгіштігі күрт өзгереді. Осы тәріздес құбылыстар екі заттан құралған ('бинарлық') қоспаның кризистік нүктеге жақын күйінде де болады. Кейбір [асқын өткізгіштер] мен [сегнетоэлектриктер]дің кризистік нүктесінде kризистік құбылыстар байқалмайды. 'Кризистік құбылыстар' –кооперативтік ('біріккен') құбылыстар, олар барлық бөлшектердің қасиеттерінің бірігуі нәтижесінде әрбір бөлшектің қасиеттеріне тәуелсіз пайда болады. Кооперативтік құбылыстар мәселесі әлі толық шешілген жоқ, сондықтан Кризистік құбылыстардың толық сыры ашылып, орныққан іргелі теориясы жасалған жоқ. Соған қарамастан соңғы кезде ауқымды түрлендіретін ұқсастық теориясы ('Скейлинг теориясы') кең өріс алып келеді. Бұл теорияда затты сипаттайтын функциялардың корреляциялық радиусы деген ұғым енгізілді. Флуктуацияның орташа мөлшеріне жуық бұл шама флуктуациялардың бір-біріне әсер ету қашықтығын сипаттайды..