Күлік қажы тамы
Күлік қажы тамы – Қостанай облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізіміне енген 19 ғасырдың соңы – 20 ғасырдың басындағы сәулет өнері ескерткіші.
| Күлік қажы тамы | |
 | |
| Жалпы мәлімет | |
|---|---|
| Статусы |
Қостанай облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші |
| Түрі |
зиярат орны |
| Сәулет стилі |
қала құрылысы және сәулет |
| Орналасуы |
Қостанай облысы, Амангелді ауданы |
| Мекен жайы |
Құмкешу ауылы зираты |
| Биіктігі | |
| Биіктігі |
6 м. |
| Төбесі |
күмбезді |
| Техникалық сипаттамасы | |
| Басқа да өлшемдері |
сыртқы аумағы 8,8Х6,9 м |
| Картада орналасуы | |
|
| |
Координаттар: 50°07′13″ с. е. 64°48′49″ ш. б. / 50.12028° с. е. 64.81361° ш. б. (G) (O) (Я)
Орналасқан жері
өңдеуАмангелді ауданы, Құмкешу ауылы зиратында орналасқан.
Кезеңі
өңдеу19 ғасырдың соңы – 20 ғасырдың басы.
Тарихи деректер
өңдеуКүлік (Күлке) қажы кесенесі – аймақта танымал және құрметті діни тұлға Күлік қажының қабірінің үстіне салынған кішігірім мазар. Ол Меккеге қажылықты жасаған аймақтың ең ақылды және беделді ақсақалдарының бірі болған.
Құрылым осы аймақтардағы дәстүрлі құрылыс материалы – саз-тұз қоспасынан салынған, мұнда сонымен бірге жануарлардың сүйектері мен шоқ талдар майдалап салынған. Өкінішке орай, мұндай заттар төзімділігмен ерекшеленбейді және XX ғасырдың екінші жартысында Күлік қажы кесенесі айтарлықтай жойылды.
Бұл нысан алғаш рет 1958 жылы облыстық тарихи-өлкетану мұражайының экспедициясы аясында аймақты зерттеген облыстық атқарушы комитеттің жол құрылысы мен сәулет бөлімінің облыстық өкілі мүсінші Л. П. Белоусовпен сипатталды. Қазіргі сәтте Күлік қажы кесенесі едәуір қираған күйде, бірақ оған зиярат ету жалғасуда.[1]
Сипаты
өңдеуКүлік қажы тамы - саманнан қаланған, кірпіштің көлемі 43x19x13 см, қос бөлмелі және қос күмбезді құрылыс. Оның сыртқы аумағы 8,8Х6,9 м, жалпы биіқтігі - 6 м. Ғимаратқа қірер есік оңтүстік-шығысқа бағытталған (азимуты - 1502). Есік аузында дәлізі бар: төбе жабыны доғалы, ұзынынан иіліп қаланған, аласа және шағын, аумағы 1,3x0,9 м, қаусап құлаған. Күлік қажы тамының кіре беріс бөлмесі төртбүрышты, ұзынша келген, ішкі аумағы 3,9x1,74 м, еңсесі биік, құрылыс төртбұрышталып басталып, күмбезге айналатын "шатыр" тәрізді әдіспен өрілген. Бөлменің батыс төргі бұрышында келесі бөлмеге өтетін, маңдайшасы доға тәрізді иілген есік ойығы бар. Екінші бөлме - қабірхана, шаршы пішіндес, аумағы 3,8x3,9 м. Бөлменің төрт бүрышында үш ширеқті және әр қабырғасының қақ ортасынан жартылай келген дінгектер тұрғызылған. Олар күмбез кенеріне тіреу міндетін атқарады. Бөлменің солтүстік және оңтүстік қабырғаларында 2,33 м биіктікте, екі-екіден терезе ойығы бар. Тәрт бүрышының, діңгектер ұштарынан бастап жоғары күмбез табанына дейін "сталактит" тәрізді әдіспен жұқа кірпіш пайдаланылып қаланған. Күмбездері ерекше қалыпқа құйған, ауданы 21x20x14x7 см дөңес төртбұрыш (трапециялы) саман қірпішпен өрілген. Ғимараттың күншығыс жағында аумағы 4,78x0,55 м ұзын көлбегей жазықтық арқылы, төбеге көтерілетін өтпелі дәліз бар. Сыртқы солтүстік бетінің батыс жағында, іргелен сәл жоғары (30 см) арнаулы қуысқа, бетінде төте жазуы бар, тақтатас (көктас) орнатылған. Ерекше пішінді, Күлік қажы тамы Қазақстандағы сирек кездесетін құрылыс өнерінің үлгісіне жатады.[2]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9
- ↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.”ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8