Көкендер Тұқымдасы

Көкендер тұқымдасы (Thymelaeceae) – қос жарнақты бір немесе көп жылдық шөп тектес өсімдіктер. Сирек те болса ағаш, бұта түрінде кездеседі. Жер шарында кең тараған (тек полярлық аймақтарда кездеспейді). Көкендер Тұқымдасының 50 туысы, 750-дей түрі бар. Қазақстанда 5 туысы (көкен, қасқыржидек, дияртрон, таушешек, борсақ), 10 түрі өседі. Жапырақтары кезектесе немесе қарама-қарсы орналасқан, жапырақ жиектері тегіс. Гүлдері қосжынысты, даражыныстысы сирек тараған. Гүлсерігі қарапайым, әр түрлі пішінді. Аталығы 8 – 10, кейде 2 – 3, гүл аналығы – біреу, жатыны бір ұялы болады. Аналық мойны қарапайым, ұзынша немесе қысқа болып келеді. Аналық аузы домалақ, созыңқы. Жемісі – жаңғақша, немесе сүйек-жеміс. Республика жеріне кең тарағаны – көкен туысы (Thymelea). Бұлар – тасты, тастақты, құмды, қызыл балшықты жерлерде, сортаңды шалғындықтарда, егістіктерде өсетін біржылдық шөптер. Биікт. 12 – 110 см, сабағы жіңішке, жапырақтары ұзын, үшкір (5 – 15 см). Гүлдері ұсақ (1,5 – 3 мм), жеке немесе екеуден жапырақ қолтығына орналасқан. Гүл сағағы өте қысқа, шоғырлана орналасқан ақ түктері бар. Гүлсерігі құмыра тәрізді, жасыл-сары, сырты қалың түкті. Аталығы 4 – 6, кейде 2 – 8. Жатыны жалаң, жаңғақшасы алмұрт пішінді. Маусым – қыркүйекте гүлдейді. Көкендер Тұқымдасының кейбір түрлері – Алтай қасқыржидегі, усойқы (Daphne altaіca), Алтай таушешегі (Stelleropsіs altaіca) және Тарбағатай таушешегі (Stelleropsіs tarbagataіca) қорғауға алынып Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Сәндік, дәрілік өсімдіктер.

Көкендер тұқымдасы
Daphne tangutica
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар Сабы: Malvales Тұқымдасы: Thymelaeaceae
Тектері
See text

Дереккөздер

Қазақ Энциклопедиясы, 11 - том