Көкжар жәрмеңкесі

Көкжар жәрмеңкесі – Ақтөбе облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің тізіміне енген, Ойыл бекінісінде (қазіргі Ақтөбе облысы) 19 ғасырда жұмыс істеген сауда-саттық орны, тарих ескерткіші.

Көкжар жәрмеңкесі.

Орналасқан жері

Ойыл ауданы, Ой­ыл ауы­лы, Б. Жол­мыр­за­ев кө­ше­сі, 42.

Кезеңі

1867 жыл.

Тарихи деректер

Көкжар жәрмеңкесі – бір жағынан оқиғалық құбылыс, екінші жағынан – сауда қатарлары мен жәрмеңке комитетінің ғимараты бар ірі тарихи-архитектуралық кешен. 1869 жылы ұзындығы 400 м болатын сауда қатарлары тұрғызылған, олар бір біріне параллелъ түрде солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатыр. Әр қатар бес корпустан тұрады, әр корпус 5,30x80 м және төртбұрышты. Ойыл аудан орталығы (бұрынғы атауы Көкжар) Ұлы Жібек жолының тармағындағы маңызды сауда орталығына айналып, дамуға деген өте қуатты серпіліс алды. Көкжар жәрмеңкесі деген атпен танылған бұл жер Батыс Қазақстандағы ең маңызды сауда-экономикалық тораптардың біріне айналды.
Жәрмеңке көктемде (15 мамырдан 15 маусымға дейін) және күзде (15 қыркүйектен 15 қазанға дейін) ашылған, онда ірі сауда келісімдері жасалып, экономикалық және әлеуметтік-мәдени серіктестіктер орнатылған. Сақталған статистикалық деректерге қарағанда, 1900 жылы Көкжар жәрмеңкесінің көктемгі ашылуында тауар айналымы 1 млн. 491 мың сом, ал күзгі мерзімде 509 мың сомға жеткен.
Этнографиялық құжаттарда бұл жерге жылына екі рет Англия мен Ресей империясынан саудагерлер өз тауарларымен келіп, Үндістан, Иран, Түркия, Орта Азиядан келетін сауда керуендерін күтіп алатындығы туралы жазған.
1860 жылы Ойыл өзенінің бойындағы ресейлік әскери бекіністің салынуы бізге дейін жақсы күйде сақталған сауда кешенінің құрылысымен жалғасты. Ресми түрде Көкжар жәрмеңкесі 1867 жылы күзде ашылған. Қызыл кірпіштен тұрғызылған бірнеше сауда қатарлары бар бұл алып алаң, көптеген сатушылар мен сатып алушыларды сыйдырған. Мұнда әртүрлі еуропалық және шығыстық тауарлар саудаға түскен. Дала адамдары елтірі, мануфактура, шәй, қант, ыдыс-аяқ және т.б. сатып алған, есесіне жоғары сапалы түйе, қой жүнін, терілер, ешкі түбітін, кілемдер, былғары және басқа да тауарлар ұсынған.
Бүгінде Көкжар жәрмеңкесі тек туристік нысан ретінде ғана емес, жаңарған Ұлы Жібек жолындағы екі әлемді біріктірген ірі сауда нүктесі ретінде қайта жаңғырып жатыр.