Латифундизм

Латифундизм (лат. latifundium – латифундия, latus – байтақ, fundus – жер иелігі) – ірі помещиктік имениеге – латифундияға негізделген жер иемдену жүйесі. Латифундизм алғашқы рет Ежелгі Римде пайда болды. Рим шонжарлары жеңіп алған тайпаларының байтақ жерлерін иемденді. Латифундиз біздің заманымыздың 1 ғасырында барлық жерге тарады. Құл иеленушілік құрылыстың ыдырауына байланысты латифундия ұсақталып, колондарға жалға берілді. Феодализм тұсында Латифундизм шаруашылық жүргізудің негізіне айналып, крепостной шаруаның еңбегін пайдаланды. 17-18 ғасырдағы Америкадағы құл иеленушілік плантациялар Латифундизмнің өзінше бір түрі еді. «Америкадағы мысал латифундияларды ірі капиталистік егіншілікпен шатастыру соншалықты ұшқарылық болатындығын, латифундиялардың капитализммен бұрынғы құлдық, феодалдық немесе патриархтық қатынастардың қалдығы болатын реттерді жиі болып отыратынын бізге айқын көрсетеді» . Орта ғасырлық жер иеленушіліктің сарқыншағы – Латифундизмнің сақталуы капитализмнің ауыл шаруашылығында баяу дамуын, яғни ауыл шаруашылығының пруссиялық (қ. Аграрлық мәселе) жолмен дамуын тудырды. Батыс Еуропадағы буржуазиялық революция (16-18 ғасыр) Латифундизмге соққы болып тиді. 20 ғасырда ауыл шаруашылығында капитализмнің дамуы бірқатар елдерде (Португалия, Испания, Түркия, Родезия, Латын Америкасының көпшілік елдерінде т.б.) кәсіпкерлік – помещиктік латифундиямен қатар өрістеді. Помещик-латифундистер жалдамалы теңбекті кеңінен пайдаланады және жерінің бір бөлігін арендаға береді. Шаруалар мен жұмысшылардың помещиктік қанаушылыққа қарсы күресі бірқатар елдердің билеуші топтарын латифундизм негізін шайқалтатын реформалар жүргізуге мәжбүр етті.