Легитимация

Легитимация - [франц. Le'gitimasion - заң күшін беру] - қоғам¬ның саяси өміріндегі қандай да бір саяси іс-әрекеттің, саяси әрекет етуші тұлғаның, оқиғаның немесе фактінің қоғамдық мойындалу процедурасы. Ол саясатты және билікті бекітеді, саяси шешімдерді түсіндіріп, ақтайды, саяси құрылымдардың құрылуын, олардың озгеріске үшырауын, жаңаруын талқылап, жеткізеді. Легитимация зорлықсыз келісімді, құптауды, бағынуды қарастырады. Ол сенімге негізделеді, өйткені легитимді билік және саясат - жоғары беделге ие. Саяси қүбылысты заңдастыру оның заңнамалық өнделгендігін білдірмейді, сондықтан оны легализациямен шатастыруға болмайды.

Легитимділік

Легитимділік - [лат. legitimus - занды] - қоғамның, халықаралық ұйымдардың, мемлекеттердің ресми биліктің заңдылығын мойындауы. Легитимділік қоғам мүшелерінің жалпыға ортақ тәртіпті, сайлау қорытындыларын, билік құрылымдарының қызметі мен қалыптасуын оң қабылдап, саналы түрде толық мойындауынан көрініс табады. Легальдьшықпен шатастыруға болмайды. Халықтың саяси билікті, оның заңдылығы мен шешімдерін құптап, растауын білдіреді.

Легитимділік түрлері

Легитимділік түрлері - М.Вебер легитимділіктің негізгі үш түрін атап көрсетеді: дәстүрлі, харизмалық, рационалды-құқықтық. Дәстүрлі легитимділік дәстүрлерге, билік¬ке бағыну әдет-ғұрпына, байырғы қалыптасқан тәртіптің мызғымастығы мен қасиеттілігіне сену арқылы пайда болады. Бұл негізінен монархиялық басқару үлгісіне тән. Харизмалық леги¬тимділік басшының ерекше қасиеттеріне, жеке басы қабілетіне, яғни харизмасына негізделеді. Мұндай легитимділік сенімнен және көсем мен бүқараның эмоц. тұлғалық қатынасынан қүралады. Рационалды-құқықтық легитимділік билікті қалыптастырудың рационалды қабылданған ережелерін қүрметтеуге негізделеді. Мұнда билік саяси құрылым орнатқан құқықтық ережелерге, тәртіптің ақыл-ойға сыйымдылығына негізделеді.
Мемлекеттік билік легитимді болуы үшін мынадай екі шарт орындалуы тиіс:

• 1) оның халықтың қалауы бойынша қалыптасуы және көпшіліктің еркіне орай орындалуы;
• 2) мемлекеттік биліктің конституциялық қағидаларға сәйкес жүзеге асырылуы.

Биліктің легитимділігі оның заңдар, құқықтық ережелер мен принциптер негізінде қызмет етуінен, билік пен саяси институттардың заңдылығынан, олардың қажеттілігі мен мақсатқа лайықтылығын танудан, мемлекеттің саясаты мен саяси бағытын қолдаудан тұрады. Легитимділік саяси тұрақтылықтың маңызды шарты болуымен бірге биліктің мемлекеттегі саяси көзқарас, ой-пікірлермен үйлесімділігін, азаматтардың құқынлықтық түсініктеріне сай келетіндігін білдіреді.