Малайлар

Малайлар (өз атауы — оранг-мелаю — “Мелаю елінің адамдары”) — Малайзияның негізгі тұрғындары. Индонезия, Тайланд, Сингапур, Бруней, Жаңа Зеландия, Австралия, Оңтүстік-Шығыс Азия, Оңтүстік Африка Республикасы, т.б. елдерге тараған. Индонезиядағы саны 19 миллион адам, Малайзияда 14 миллион, Тайландта 2,5 миллион, Сингапурда 400 мың, Брунейде 200 мың адам. (2009). Жалпы саны 27,8 млн шамасында. Оңтүстік азиялық нәсілге жатады.

оранг-мелаю
Малайлар
Бүкіл халықтың саны
27,8 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Индонезия	19 млн.
Малайзия	14 млн.
Тайланд	2,5 млн.
Сингапур	400 000
Бруней	200 000
Тілдері
малай тілі
Діні
ислам

Тілі

Малай тілінде сөйлейді. Малай тілі бірқатар диалектілерге бөлінеді; ол малай-полинезиялық отбасының Индонезиялық тармағына жатады. Риау және Линг архипелагтарының диалектісі негізінде Малай, Сингапур, Солтүстік Калимантанда кең таралған және Малайзияның мемлекеттік тіліне айналған малай әдеби тілі дамыды. Дәл сол диалект қазіргі Индонезия тілінің - Индонезия Республикасының мемлекеттік тілінің негізін құрады.

Діні

15 ғасырдың аяғынан бастап көптеген малайлықтардың ресми діні - ежелгі анимистік нанымдардың қалдықтарымен, сондай-ақ буддизм мен индуизм элементтерімен астасып жатқан ислам діні.

Тарихы

Малайлар бірнеше ірі топтарға жіктеледі. Малайзиялық малайлар шығыстық және батыстық болып бөлінеді. Сингапурлық Малайлар этнографиялық жағынан батыстық малайлармен біртектес. Индонезиялық малайлар мәдени және тілдік ерекшеліктеріне қарай палембанг (оранг-палембанг), жәмби (оранг-жәмби), риау (оранг-риау), т.б. болып бөлінеді. Көптеген зерттеушілер малайлардың түпкі отаны Батыс Калимантан деп есептейді. Олардың ата-бабалары б.з.б. 1-мыңжылдықта Оңтүстік Қытай теңізінің жағалауына қоныстанған. 7 — 8 ғасырларда малай мемлекеттері Батыс Индонезияның негізгі теңіз жолдарын бақылап отырған Шривиджайя мемлекетіне бірікті. Малайлар этногенезінде Индонезия мен Малакка түбегіндегі көптеген халықтар елеулі рөл атқарған. 13 — 14 ғасырларда Индонезия малайлары Мажапахит империясына бағынады. 14 — 15 ғасырларда малайлардың ислам дінін қабылдауы олардың біртұтас халық болып бірігуін тездетті. 15 ғасырда құрылған Малакка сұлтандығы Оңтүстік-Шығыс Азия аралдарындағы сауда жолдарын өз бақылауында ұстады. 19 — 20 ғ-ларда отаршылдыққа байланысты малайлар этнографиялық тұтастығынан айрылды. Малайзия мемлекетінің құрылуына байланысты малайлардың негізгі бөлігі бір ұлтқа айнала бастады. Қалғандары өздері тұрған мемлекеттердің жергілікті диалектілеріне бейімделгенімен, өздерінің этн. ерекшеліктерін сақтап қалған.

Кәсібі

Негізгі кәсібі – егіншілік (негізгі дақылы – күріш, гевея, кокос пальмасы, кофе) және балық аулау. Көптеген малайлықтар, әсіресе Калимантанның солтүстігінде, Суматраның солтүстігінде, Сингапурда, Малай түбегінің батысында, өнеркәсіпте, саудада, қызмет көрсету секторында және басқаруда жұмыс істейді. Қолөнер дамыған – зергерлік, тоқымашылық, кейбір салаларда – батик жасау, тоқу, қайық пен кеме жасау дамыған. Бұрынғы уақытта қарақшылықпен айналысқан.

Өмір салты

Малайлықтар отбасыларында ежелгі дәстүрлер сақталған (әсіресе ауыл тұрғындарында). Сонымен қатар қазіргі капиталистік рухтағы феодалдық формалар мен қатынастар да бар.

Малайзиядағы малайлықтар негізінен ауыл тұрғындары. Ауылдық елді мекендер (кампунг) сызықтық, орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларға орналасқан қаңқалы, бір бөлмелі, төртбұрышты, ашық верандасы бар дәстүрлі тұрғын үй.

Ерлер мен әйелдердің ұлттық киіміне саронг жатады. Оған қоса әйелдер қаусырмалы жемпір киеді, ал ерлер күртеше киеді. Соңғы кезде, малайлық ер адамдар қазіргі еуропалық үлгідегі киімге көшуде.

Малайлықтар көкөніс, балық немесе ет гарнирімен пісірілген күрішті жейді. Мерекелік тағамдар - палау, ешкі немесе тауық етінен жасалған кішкене кәуәп.