Махмұд Ахмадинежад

	Махмұд Ахмадинежад; Mahmoud Ahmadinejad; احمدی‌نژاد
	; Махмұд Ахмадинежад Бразилияда, 23 қараша 2009 жыл
Лауазымы
3 тамыз 2005 — 3 тамыз 2013
Вице-президент	Мұхаммад Реза Рахими
Ізашары	Мұхаммад Хатами
Ізбасары	Хасан Рухани
3 мамыр 2003 — 3 тамыз 2005
Ізашары	Мұхаммад Хасан Малекмадани
Ізбасары	Мұхаммад-Багер Галибаф
1 мамыр 1993 — 28 маусым 1997
Ізашары	Хоссейн Тахери
Ізбасары	Джавад Негаранде
	Бас хатшысы және Қосылмау Қозғалысы
	Бас хатшысы және Қосылмау Қозғалысы
30 тамыз 2012 — 3 тамыз 2013
Ізашары	Мұхаммед Мурси
Ізбасары	Хасан Рухани
Өмірбаяны
Партиясы	Иран ислам құрылысшылар одағы
Білімі	Тегеран Ғылым және Технология Университеті
Мамандығы	Көлік инженері
Діні	Ислам және Тек қана Шииттер
Дүниеге келуі	28 қазан 1956 (68 жас); Иранның Шаханшах Мемлекеті Гярмсар қаласы Семнан Арадан ауылы
Жұбайы	Азам ас-Саадат Фарахи
Қолтаңбасы
Махмұд Ахмадинежад Ортаққорда
	өңдеу

Махмұд Ахмадинежад ((парсы: محمود احمدی‌نژاد‎ [mæhmuːd æhmædiːneʒɒːd]; 28 қазанда 1956 жылы Иранның Шаханшах Мемлекеті Гярмсар қаласы Семнан Арадан ауылында туған,) – саяси қайраткер, Иран Ислам Республикасының 6-президенті. Тегеранның ғылым және өндіріс университетін инженер мамандығы бойынша тамамдаған, көлік және жол қозғалысы саласы бойынша техника ғылымдарының докторы. Президенттік қызметіне дейін Күрдістанның, Ардебилдің губернаторы және Тегеранның мэрі қызметтерін атқарған. Президенттікке сайлаушылардың 62% дауысын жинап, 2005 жылы 24 маусымда келді. Ахмадинежад үлгілі ислам қоғамын және алдыңғы қатарлы мұсылман мемлекетін құру туралы идеяларымен танылған. Ол Буш әкімшілігінің батыл сынау және Израильге қарсы өткір пікірлерімен белгілі. Иранның Ресеймен және Араб елдерімен байланысын нығайтуды қолдайды және өз елінің жеке ядролық бағдарламасын белсенді түрде қорғап, әлемді оның бейбіт мақсатына сендіруге тырысуда. Ахмадинежад Иран президенті ретінде Қазақстанда болып қайтқан. ^[1]

Отан Алдыңдағы Парызым Үшін Марапат Алмаймын

Иран Ислам Республикасы осыдан мыңдаған жыл бұрын Ұлы парсы патшалығы болып құрылып, осы уақытқа дейін ешбір елдің алдында басын иіп, тізесін бүгіп көрмеген намыс жолымен жүріп келе жатыр. Сыны мен сыйы қатар берілетін бұл өмірдің бұралаң жолынан аман өтуі – әрине, басшыларының арқасы. Кешегі өткен Ксеркстай мәрт, Дарийдай ұлы, Кирдей құдіретті болмаса да, солардың асыл жолын жалғастыруды жөн көрген Иран Ислам Республикасының бұрынғы президенті Махмұд Ахмадинежад жайлы сөз ететін боламыз. Хасан Роуханиге тағын босатып, тәжін шешіп берген Ахмадинежад жайлы түрлі пікір қалыптасқан. Батыс елдері мен АҚШ-та қызуқандылық пен ұстамсыздықтың, ашу мен қасіреттің, диктаторлық пен тиранияның символы ретінде сипатталатын бұл басшы шығыс елдерінде намыс пен қайраттың, табандылық пен ұлтшылдықтың бейнесіне айналып үлгерген.^[2].

Өмірбаяны

Махмұд Ахмадинежад 1956 жылы 28 қазанда Иранның Семнан провинциясының Арадан ауылында кедей отбасында дүниеге келген. Әкесі – қарапайым ұста, ал анасы үй шаруасындағы әйел болған. Бала шағында Саборджан («ежелден кілем бояушы» деген мағынаны білдіреді) тегімен жүріп, кейіннен ол тегін Ахмадинежад тегіне ауыстырғанды жөн көріпті. «Ахмад» – жүрегі жылы, ал «нежад» – пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) парсы тілінде қысқартылып айтылатын бір нұсқасы. Осындай жоғары мағынаға ие тегі барын мақтан тұтатын Махмұдтың кейіннен келе-келе алғашқы тегі ұмыт болды. Бала кезінен бастап алғыр әрі талапты болып өскен Махмұд отбасының жағдайы нашарлығына қарамастан Ирандағы ең беделді ЖОО-ның бірі – Тегеран ғылым және технология университетіне грантқа түсіп, оны транспорттық инженер мамандығы бойынша үздік бітіріп шығады. Студенттік кезеңде аса беделді және төңкерістік көңіл-күйде болады. Ирандағы шах режиміне қарсы болып, режимді құлатуға ниеттенген жасырын ұйымдарға мүшелікке енеді. Шах режиміне қарсы жастарға арнап журнал ойлап тауып, оны белсенді таратады. Шах режимі құлағаннан кейін 3-курс студенті болған Ахмадинежад университетінде «ЖОО-ның бірлігі мен діни басқармалардың біртұтастығы» атты ұйым құрып, саяси салаға да араласа бастайды. Революционерлік көзқарасты ұстанған Махмұд өз елінің азаттығы өзге державалар қол сұқпағанда ғана жүзеге асатын болады деп есептеді. Ол сол уақыттағы «қырғи-қабақ соғыстың» бірде-бір тарапын таңдамай, дербес дамуымыз керек деген ой түйіп, сол ойы үшін күрес те жүргізді. Деректерге сенетін болсақ, ол 1979 жылы Ирандағы АҚШ-тың елшілігін басып алуға тікелей қатысып, ұйымдастырушылардың қатарында болған. Елшілікті басып алғаннан кейін КСРО-ның елшілігін де басып алуды ұсынған көрінеді, алайда бұл ұсынысын жақтастары қолдамағандықтан өз ойынан бас тартуға мәжбүр болыпты. 1980 жылы Таяу Шығыстағы ең қанды соғыстардың бірі болған Иран-Ирак соғысы басталған еді. Бұл соғысқа жан-жүрегі Отан деп соққан Махмұд Ахмадинежад өз еркімен сұранып, Иран революциясының қорғаушылары әскери тобының арнайы «Басидж» жасағында Отанын қорғайды. Сыртқы барлау жасағында болғандықтан, Иран басшысының соғыс кезіндегі атқарған міндеттері жайлы деректер аз. Жау тылында арнайы бұйрықтарды орындаған Махмұдты бірнеше мәрте медальға ұсынғанымен, ол: «Отан алдындағы парызым үшін марапат алмаймын!» – деп бас тартқан көрінеді. Соғыстан кейін саяси саладағы қызметі мен білімін тереңдетуге барын салады. 1986 жылы транспорттық инженер мамандығы бойынша аспирантураға түсіп, 1997 жылы осы сала бойынша докторлық диссертациясын қорғайды. 80-жылдардың соңына қарай Ирандағы Маку және Хой провинцияларын басқарып, үлкен саясаттағы жорығын бастайды. 1993-1997 жылдары Ардебильдің губернаторы, ал 2003 жылы Тегеран қаласының мэрі қызметін атқарады. 2003 жылы президенттік сайлауға қатысып, ең үлкен додада жеңіп шығады. 2009 жылғы екінші сайлауда да шашасына шаң жұқтырмай, жүзден жүйрік болады.

Махмұд Ахмадинежад Жайлы Қызықты деректер

Махмұд Ахмадинежад Мұражайда

1. Махмұд Ахмадинежад – отбасы құндылықтарын өте қатты құрметтейтін адам. Ол адам өміріндегі ең басты қадір тұтар дүние отбасы деп санайды. Бүгінде жұбайы Азам ас-Саадат Фарахи екеуі бір ұл, екі қыздың ата-анасы. 2. Президенттік қызметке кіріскен сәттен бастап мемлекеттегі зейнет жасына келген жандардың бір күн болсын қызмет орнында қалуына тыйым салатын заң шығарды. Бұл заң қоғам арасында қатты талқыланғанымен, жастардың жұмысқа орналасу көрсеткішін 21 пайызға арттырды. 3. 2003 жылы Тегеран мэрі қызметін атқарған сәтте ол ел астанасындағы барлық фастфуд өнімдерін сататын орталықтарды жапқызып, олардың орнына отандық өнімді сататын дүңгіршектер ашқызды. Бұл әрекетін ол «Батыстың тағамдары денсаулыққа зиян әрі зұлымдыққа толы» деп түсіндірген еді. 4. 2010 жылы 1977 жылғы «Peugeot 504» автокөлігін аукционға шығарады. Мұндай көліктің нарықтағы бағасы – 2000-9000 аралығында. Алайда аукционға келушілердің біреуі көлік бағасын миллион доллардан жоғары бағалайды. Нәтижесінде қызу талқы болып, көлік 2,7 миллион долларға сатылады. Ал түскен ақшаны Махмұд жастардың ғылыми жобаларын қаржыландыруға бөлген екен. 5. 2013 жылы президенттік өкілеттілігі біткеннен кейін ол өзінің бұрынғы сүйікті ісі – ұстаздыққа қайтып оралған. Бүгінде Тегеран ғылым және технология университетінде сабақ берумен айналысады. Ұстаздыққа төленетін қаражатқа көңілі толатын көрінеді. Тіпті Президент болған сегіз жылдың ішінде де ол мүлде жалақы алмай, қосымша ұстаздық еткен қаражаттың есебінен күн кешкен екен. Ал президенттік өкілеттілігі аяқталған сәтте экс-президенттерге төленетін жоғары зейнетақыдан бас тартып, ол қаражаттың ғылым саласын дамытуға бөлінуін сұрапты. 6. Егер сіз Тегеранда Махмұд Ахмадинежадтың ұстаздық сөмкесін көтеріп, қоғамдық көлікте жұмысқа кетіп бара жатқан сәтін көріп қалсаңыз, онда таңданбаңыз. Себебі ол қоғамдық көлікпен жүргенді ұнатады, тіпті оның жеке көлігі де жоқ көрінеді. 7. Махмұд Ахмадинежад – қарапайым жандардың қызметін аса жоғары бағалайтын жан. Шетелге іссапармен барған сәтте президентке арналған бөлмеде көбіне бір ғана төсек болады. Сол төсекке Махмұд өзі жатудың орнына үнемі оққағарларын жатқызып, өзі жерге жататын болыпты. Оның себебі – жұмысы өте ауыр болғандықтан оққағарлардың тынығуын қалайды екен. Осындай жалынды, мықты, қызуқанды және ұстанымы берік Махмұд Ахмадинежад Таяу Шығыс тарихындағы ең мықты басшылардың бірі болып қала береді.

Сыртқы байланыстар

Тағы қараңыз: Махмуд Ахмадинежадтың сыртқы саясаты

Президент Ахмединежадқа оның өкілеттік мерзімінде келген елдер

Ахмадинежадтың Иран президенті ретіндегі қызметі кезінде елдің сыртқы саясаты бұрынғы басшылықтан өзгеше көзқарасқа ие болды. Дамыған елдермен қарым-қатынас, әдетте, аз дамыған елдермен қарым-қатынаста, Африка мен Латын Америкасын қоса алғанда, Роза. Иранға ядролық қару туралы бағдарламаға қатысты санкциялардың шақырылуына байланысты, Ахмадинежад және оның сыртқы істер министрі, Манучехр Моттаки, Екі аймақтарда бүкіл саяхаттайды, сондай-ақ басқа көшбасшыларды қабылдады. АЛБА елдерімен қарым-қатынас, және Венесуэла, Боливия және Эквадор, атап айтқанда, ең күшті болды. Америкамен қарым-қатынастар кезінде Буштың әкімшілігі мен Израиль одан әрі нашарлады.

Ахмадинежад Батыс әлемінің ашық сыншысы болып табылады және ол АҚШ-қа қатысты өзінің жауыздықтары үшін жиі сынға алынады, Израиль. Біріккен Корольдік және басқа да Батыс мемлекеттері^[3]^[4].

Израиль

Тағы қараңыз: Махмуд Ахмадинежад және Израиль

Ахмединежад Каспий теңізі шекаралас елдердің басшыларымен кездесті

Ахмадинежад Иранның Израильді заңды мемлекет деп танудан бас тартқан ұзақ мерзімді саясатына сүйеніп, және Израильге қоныс аударған еврей халқының өздерінің қайтып оралуын қалайды "Отанымыздың" (аударылған)^[5].

2005 жылы, Ахмадинежад, Иранның рухани көсемі Аятолла Хомейнидің мадақтап сөйлеген сөзінде, Иранның мемлекеттік БАҚ-тарының айтуынша, бұл Иранның ядролық қарусыздануы "Израиль картаны өшіріп тастау керек." Аударма бойынша дау туды, Мұндай Мичиган университетінің Хуан Коул және Mossadegh Жобаның Arash Norouzi ретінде мамандар парсы тілінде бастапқы делінген Израиль картасын өшеді тиіс деп айтқан жоқ, бұл көрсете отырып, бірақ оның орнына ол құлдырады^[6]^[7]^[8]. деген сөздер «Израиль», «картасы», және «сүртіп» Иран сөзінде ның түпнұсқа емес болса. Басқа IRNA аудармасына сәйкес, 2008 жылдың 3 маусымында Хомейнидің қайтыс болуының мерейтойына орай, Бұл туралы Ахмадинежад мәлімдеді "Сыбайлас жемқор элемент картадан өшіріледі." Құрамында, Ахмадинежад Кеңес Одағының және шах режимінің қойылғандығы жоғалып кеткені туралы Хомейнидің деген сөздерді келтіргеннен болды, және Израиль туралы ескертулеріне қол жеткізді. Катажун Амирпур талдауында, Иранда Израильді жойып немесе яһуди халқын жойып жіберуге ниет білдірген мәтінде ешқандай мән жоқ, Хомейни өз сөзінде орыстар, немесе шахтың астындағы Иран халқы өздерін өшіреді. Ахмадинежад Иранның Израильге шабуыл жоспарын жоқ деп мәлімдеді. Мәлімдемеде өзі іс жүзінде дәйексөз болды, ауызша ауызша ауытқуымен, 1979 жылы Аятолла Хомейнидің ескертуі, ол сол уақытта ешқандай фурор жасамаған, бірақ Ахмадинежад оларды 2005 жылы келтіргенде жасады^[9].

Ахмадинежадтың бұрынғы кездесуі Бразилия Президентімен Луис Инасиу Лула да Силва жылы Тегеранда

Дэн Меридор, барлау және атом энергиясын Израильдің министрі Аятолла Әли Хаменеи бірнеше рет айтқан деген Al Jazeera сұхбаты барысында мәлімдеді "Израильдің табиғи емес жаратылыс, ол аман қалмайды. Олар: «Біз оны өшіреміз» дейді, сіз дұрыссыз, бірақ, «Ол өмір сүре алмайды." қосу "Егер Иран бұл туралы айтса, және олар уранды байытуды жалғастыруда, үлкен сандарда зымырандар жасау, және ядролық әскери жоспары жоқ − Егер сіз мұның бәрін бірге жинасаңыз, Егер сіз айта алмаймын, олар бұл шынымен де емес." Washington Post компаниясының факт-тексеру редакторы Гленн Кесслер Ахмединежадтың цитата Иранның басқа насихаттау қарсы орнатылған кезде түсіндіру ұсақ алады дейді. Кәрім Саджадпур, Халықаралық бейбітшілік үшін Carnegie Endowment-та Иран мамандары, Иран үкіметі Израильдің нақты болуы керектігін айтқан үгіт-насихатын босататынын дәлелдейді "өшірілді" Мемлекеттік істері Иерусалим орталығының Ешуа Teitelbaum анық ағылшын тілінде айтуға Иран насихаттау баннер суреттер табылды: "Израильді әлемнің көзінен сүрту керек." 2016 жылдың наурыз айында, Иран осы фразамен боялған баллистикалық зымыранды сынақтан өткізді "Израильді жер бетінен сүрту керек" иврит ше. Зымыранның Израильге жету мүмкіндігі туралы хабарланған.

Иран Президентінің ресми сайты Ахмадинежадқа 2011 жылдың 15 мамырында айтқан болатын "Сионистік режим қуады және жоғалып тиіс екенін біздің талап себебі сионистік режим қаскөйлік қолдану үшін негізгі база болып табылады және әлемдегі басты лаңкестердің селится болып табылады."

Ол Холокостты миф ретінде сипаттағаннан кейін қатты сынға ұшырады және басқа да мәлімдемелерді жеткізгеннен кейін "classic anti-Semitic ideas," бұл антисемитизмді айыптауға алып келді, бірақ ол осы айыптауларды жоққа шығарды, ол, айтқанда, бұл "respects Jews very much" және ол емес екенін "passing judgment" Холокостқа қатысты.

Ішкі сын-қатерлер мен қайшылықтар

Сыбайлас жемқорлыққа қатысты айыптау

Тағы қараңыз: 2011 жылы Иранда ұрлау сілкінісі болды және Иранның сақтандыруды иемдену жағдайы

Брюссель негізделген ҮЕҰ Халықаралық дағдарыс тобының айтуынша, Ахмединежад жекеменшік шабуыл үшін сынға ұшырады "тонаушылар" және "жемқор шенеуніктер," қатысу кезінде "хронизм және саяси беделі", Оның жақын әріптестерінің көпшілігі белгілі бір біліктілігі жоқ лауазымдарға тағайындалды, және "миллиард долларлық мәміле жоқ" Ислам революциясы сақшылар корпусы (КСИР) марапатталды, ол қатты байланысты, ол ұйым.

Financial Times газетінің Najmeh Bozorgmehr деректері бойынша, Иранда монархиялар мен ислам республикасы алдында ұзақ уақытқа созылған хронизм мен сыбайластық бар. Бірақ Ахмадинеджад мырзаның басшылығымен сыбайлас жемқорлық ауқымы өзге тәртіпте болды, реформаторлық және консервативті саясаткерлердің пікірінше.

Басқа да мәлімдемелер

2007 жылдың қазанында екінші Каспий саммитінің қатысушылары. Солдан оңға қарай: Әзірбайжан Президенті Ильхам Әлиев, Түрікменстан Президенті Құрбанқұлы Бердімұхамедов, Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, Ресей Президенті Владимир Путин және Иран президенті Махмуд Ахмадинежад

2007 жылдың маусым айында, Ахмадинежад Иран парламентінің кейбір мүшелері Христиандық пен Яһудилік туралы ескертулерін сынға алды. Aftab News Agency агенттігінің хабарлауынша, Ахмадинежад мәлімдеді: "Әлемде, дұрыс жолдан ауытқулар бар: Христиандық және Яһудилік. Доллар осы ауытқу насихаттау арналған болатын. Осы [діндер] адамзатты құтқарады деп жалған шағымдар, сондай-ақ бар. Бірақ Ислам адамзатты құтқару [болады] деген жалғыз дін." Иран парламентінің кейбір мүшелері бұл пікірлерді діни соғысқа отын ретінде сынға алды.

Консервативтік MP Rafat Bayat, әйелдер үшін қажетті хиджаб сақтау төмендеуімен үшін Ахмадинежадпен айыптады, оны «осы мәселеге қатаң емес» деп атайды". Ахмединежад сонымен қатар Рафсанжаниге жақын адамдармен де^[10] after he publicly kissed the hand of a woman who used to be his school teacher.^[11], қоғамдық ол мектеп мұғалімі болу үшін пайдаланылатын әйелдің қолын сүйген кейін.

БҰҰ және футбол стадиондары

Кейбір діни ұйымдар тарапынан сынға ұшыраған екі мәлімдеме бар. Біреуі Біріккен Ұлттар Ұйымында сөз сөйлейді, және басқа да футбол матчтарының әйелдердің сабаққа қатысты. 2005 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясына сөйлеген сөзінен қайтқаннан кейін Аятолла тобына сапары кезінде, Ахмадинежад бұл туралы мәлімдеді "felt a halo over his head" сөйлеген сөзінде және жасырын қатысу шетелдік көшбасшылардың байланыссыз аудиториясын таң қалдырды, сыртқы істер министрлерінің, және елшілер. Ахмадинежад сөйлеген сөзін жауып тастады "mighty Lord" дейін "hasten the emergence" Имам Махдидің.

2006 жылы тағы бір мәлімдемесінде, Ахмадинежад жариялады (алдын ала дін қызметкеріне кеңес бермей), ерлер футбол клубтарын бақылап көру үшін әйелдер футбол стадиондарына рұқсат етіледі. Бұл мәлімдеме "was quickly overruled" билік органдары тарапынан, олардың бірі, Үлкен аятолла Мұхаммад Фазель Ланкарани «Ахмединежадпен кездесуге бірнеше аптадан бас тартты» 2007 жылдың басында.

Конституциялық қақтығыстар

2008 жылы, Иран президенті мен парламент жетекшісі арасында Иран парламентімен мақұлданған үш заң бойынша елеулі қақтығыс пайда болды:"Иран мен Қырғызстан арасындағы азаматтық және қылмыстық құқықтық ынтымақтастық туралы келісім", "Иран мен Кувейт арасындағы өзара инвестицияларды қолдау туралы келісім", және "өнеркәсіптік үлгілерді және тауарлық белгілерді тіркеу туралы заң", Бұл қақтығыс соншалықты байсалды, бұл ирандық лидер оны шешуге кірісті. Ахмадинежад парламент спикері Голам Али Хаддад-Адельге хат жазды, оны қызғанышпен айыптайды "түсініксіз акт" ресми газетінде заңнаманы іске асыру мақсатында бере отырып төрағалық айналып туралы. Ахмадинежад парламент жетекшісін Иран конституциялық заңын бұзған деп айыптады. Ол парламент спикеріне қарсы сот ісін жүргізуді талап етті. Хаддад-Адель өз сөзінде және хаттарында орынсыз тілін пайдалана отырып, оны айыптады Ахмадинежадқа жауап берді^[12] Ahmadinejad accused the head of parliament of violating Iranian constitutional law. He called for legal action against the parliament speaker.^[13]^[14] Haddad-Adel responded to Ahmadinejad accusing him of using inappropriate language in his remarks and letters.^[15].

Дереккөздер

↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, X том
↑ сілтемесімен бірге рұқсат етіледі : http://arhar.kz/2016/01/28/mahm-d-ahmadinezhad Материалды қолдану. arhar.kz (10 мамыр 2018). Тексерілді, 10 мамыр 2018.
↑ Ahmadinejad blames West for AIDS, Associated Press via The Jerusalem Post' (29 July 2008).
↑ President Ahmadinejad, Part 2 YouTube сайтында, CBS
↑ Iran president says UN sanctions unlikely, CNN (24 April 2006).
↑ Did Ahmadinejad really say Israel should be ‘wiped off the map’?, Washington Post (5 October 2011). Тексерілді 22 шілденің 2015.
↑ Friedman, Uri. Debating Every Last Word of Ahmadinejad's 'Wipe Israel Off the Map', The Wire (5 қазан 2011). Тексерілді 22 шілденің 2015.
↑ Steele, Jonathan. Lost in translation, The Guardian (14 June 2006).
↑ Hooglund Eric Decoding Ahmadinejad's rhetoric on Israel // Navigating Contemporary Iran: Challenging Economic, Social and Political Perceptions — Routledge, 2013. — P. 198–206.
↑ "روزنامه هاشمي": بوسه‌ احمدی‌نژاد بر دست معلم سالخورده‌اش، اشكال شرعي دارد!" Ansar News. Retrieved 27 January 2008.
↑ "Ahmadinejad accused of indecency" BBC News. Retrieved 28 January 2008.
↑ Iran President Ahmadinejad In Rows With 3 Leading Officials. Tehran: Agence France Presse (23 April 2008). Тексерілді, 21 маусым 2009.
↑ Ahmadinejad Attacks Haddad Adel. Iran-Press-Service.com (April 2008). Тексерілді, 21 маусым 2009.
↑ Haddad-Adel: Constitution not violated. PressTV (23 April 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 желтоқсан 2008. Тексерілді, 21 маусым 2009.
↑ الف – پاسخ رئیسمجلس به رئیسجمهور Alef Мұрағатталған 18 қазанның 2014 жылы.

Сілтемелер

Дереккөздер

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, X том

[2] сілтемесімен бірге рұқсат етіледі : http://arhar.kz/2016/01/28/mahm-d-ahmadinezhad Материалды қолдану. arhar.kz (10 мамыр 2018). Тексерілді, 10 мамыр 2018.

[3] Ahmadinejad blames West for AIDS, Associated Press via The Jerusalem Post' (29 July 2008).

[President_Ahmadinejad,_Part_2-4] President Ahmadinejad, Part 2 YouTube сайтында, CBS

[5] Iran president says UN sanctions unlikely, CNN (24 April 2006).

[6] Did Ahmadinejad really say Israel should be ‘wiped off the map’?, Washington Post (5 October 2011). Тексерілді 22 шілденің 2015.

[7] Friedman, Uri. Debating Every Last Word of Ahmadinejad's 'Wipe Israel Off the Map', The Wire (5 қазан 2011). Тексерілді 22 шілденің 2015.

[8] Steele, Jonathan. Lost in translation, The Guardian (14 June 2006).

[Hooglund-9] Hooglund Eric Decoding Ahmadinejad's rhetoric on Israel // Navigating Contemporary Iran: Challenging Economic, Social and Political Perceptions — Routledge, 2013. — P. 198–206.

[10] "روزنامه هاشمي": بوسه‌ احمدی‌نژاد بر دست معلم سالخورده‌اش، اشكال شرعي دارد!" Ansar News. Retrieved 27 January 2008.

[11] "Ahmadinejad accused of indecency" BBC News. Retrieved 28 January 2008.

[12] Iran President Ahmadinejad In Rows With 3 Leading Officials. Tehran: Agence France Presse (23 April 2008). Тексерілді, 21 маусым 2009.

[13] Ahmadinejad Attacks Haddad Adel. Iran-Press-Service.com (April 2008). Тексерілді, 21 маусым 2009.

[14] Haddad-Adel: Constitution not violated. PressTV (23 April 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 желтоқсан 2008. Тексерілді, 21 маусым 2009.

[15] الف – پاسخ رئیسمجلس به رئیسجمهور Alef Мұрағатталған 18 қазанның 2014 жылы.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]