Маңғыстау мемлекеттік тарихи-мәдени қорық

«Маңғыстау мемлекеттік тарихи-мәдени қорық» – тарихи-археологиялық, мәдени-сәулет және табиғи-ландшафтық ескерткіштерін қорғау аймағы. 1980 жылдары «Маңғыстау мен Үстірттің материалдық мәдениетінің ескерткіштерінің мұражай қорығы» деген атпен құрылған.

Мақсаты

1991 жылдан қаіргі атымен белгілі. Қорықтың мақсаты облыс көлеміндегі барлық тарихи, сәулет, археологиялық табиғи-ландшафтық ескерткіштерді анықтау, есепке алу, зерттеу, мемлекеттік қорғауға қабылдауға ұсыну, сақтап қорғау және насихаттау болып табылады.

• Қазіргі облыс аумағындағы жалпы ескерткіштердің 195-і мемлекеттік қорғауда;
• 21-і республикалық дәрежеде болса, ал 13 мыңнан астамы жеке нысан ретінде мемлекеттік есепке алынған. «Маңғыстау мемлекеттік тарихи -мәдени қорығының» археология, сәулет, есепке алу және қорғау, қор, экскурсиялық көпшілік бөлімдері бар. Жергілікті тұрғындарға, әсіресе, жасөспірімдер арасында өлкенің тарихи-мәдени мұрасын насихаттау мақсатымен қорықта жылжымалы көрмелер («Ежелгі Маңғыстау», «Маңғыстау археологиясы», «Маңғыстау киелі орындары», "Дәстүрлі сәулет өнері», «От киесі», тағы басқалар ) жасақталып ұйымдастырылды.

Қорық жұмысы

Қорық археологиялық барлау, бұрын белгісіз болып келген ескерткіштерді анықтау, олардың техникалық жағдайын айқындап, есеп құжаттарын жасау, археологиялық қазба жұмыстары мен ғылыми-зерттеу сараптамаларын жүргізу, экспедициялар мен іссапарлар ұйымдастыру ісімен де айналысады.

• Қорық қорында 66 мыңнан астам құжат-бірліктері (ескерткіштердің ғылыми сипаттамалық және төл құжаттары, суреттері, есеп карталары, археологиялық есептер, бейне, фото, аудиотаспалар мен фотосуреттер, этнографиялық зерттеулер мен кітаптар, тағы басқалар ) сақталып жинақталған. 1989 – 2000 жылдары қорық аса маңызды, нәтижелі ғылыми-археологиялық жұмыстарын (Мысалы , Дықылтас, Түбіжік-1, Түбіжік-2, Меретсай, «Үлкенқұдық» – қола дәуірінің қабірлеу кешені, Бейіттөбе – алғашқы көшпелілер қорымы, б. з. б. 1-мыңжылдық; Бәйте-3 – ерте темір дәуіріндегі күн тәңірінің ғибадатханасы, «Сырлытам» – алан дәуірінің катакомбалық қабірі, б. з. б. 1 ғ.; ортағасырлық «Қызылқала» қалашығы, 10 – 13 ғасырлар) жүргізді.
• Соңғы жылдардағы археологиялық зерттеулер нәтижесінде қорықта құрылған «Ежелгі Маңғыстау мұралары» атты тұрақты көрме жұмыс істейді. Мектеп оқушылары мен студенттер үшін өлкетанушылармен кездесу кештері, дәрістер мен экскурсиялар ұйымдастырылып тұрады. Жылына қорықтың ғылыми-ағарту шараларына 7 мыңнан аса адам қатысады. 2007 жылдары қорықта «Маңғыстау ескерткіштері» атты тұрақты экспозиция жасақталып ашылды.
• Қорықтың алғашқы директоры Қ.Сарбалаев пен Е.Берқалиев тарихи-мәдени мұраларды зерттеуді ғылыми негізде жүйелеу жұмысына едәуір еңбек сіңірді.