Мегалиттік құрылыстар

Мегалиттік құрылыстар (грек. meгa — үлкен, литос — тас) — аса үлкен тастардан жасалған көне дәуір ескерткіштерінің ғылымдағы жалпы атауы. Неолит дәуірінде б.з.б. 4-мыңжылдықта пайда болып әсіресе Батыс Еуропаның Атлант мұхиты жағалауларына жақын өлкелерінде кең тараған. Жасалуына қарай бірнеше түрге бөлінеді. Тігінен орнатылған үлкен тастарды менгирлер, ал бір немесе бірнеше концентрлі шеңберлер түрінде орналасқан менгирлер тобын кромлех деп атайды. Кең тараған түріне дольмендер жатады. Үлкен тастардан салынған жер астындағы немесе биік оба астындағы қабірханаларды әсіресе дәлізді қабірханаларды мегалиттік құрылыстардың тұрақты түріне жатқызады. Сондай-ақ бұл атауды үлкен тас жәшіктерге (циста), бекіністер, ғимараттар мен үйлердің кейбір түрлеріне байланысты да жалпылама қолдану кездеседі. Негізгі ескерткіштері қызметі жағынан ғұрыптық және ұжымдық жерлеу дәстүрлеріне байланысты қолданылған. Мегалиттік құрылыстарды Австралиядан басқа әлемнің барлық елдерінде бар деп айтуға болады. Алғашқы үлгілері Батыс Еуропада — Испанияда, Португалияда пайда болып, Франция, Солтүстік Германия, Скандинавия, Британия, тағыда басқа. Еуропа елдерінде кеңінен тараған. ұалымдардың пікірінше, мегалиттік құрылыстар түрлі мәдениеттер ауқымында, бірақ өзара ұқсас әлдеқандай діни сенімдердің ықпалымен және бір деңгейлес әлеуметтік, географиялық алғышарттар бар ортада қалыптасқан. Сонымен бірге, бұларды алғаш өмірге әкелген идеялардың өзі мәдени байланыстар барысында бір өлкеден екінші өлкелерге ауысып отыруы мүмкін. Осыған байланысты ғалымдардың бір тобы Мегалиттік құрылыстар Жерорта теңізі маңынан бастау алған деп санайды.

Бретаниядағы мегалиттік қорған