Металлография

Металлография (металл және грек. grapho – жазамын) — металл тану ғылымының металдар мен қорытпалардың құрылымын зерттеумен айналысатын саласы.
Металлография материалдардың жай көзге байқалатын макроқұрылымы мен микроскоптар арқылы ғана көрінетін микроқұрылымын, сондай-ақ механикалық, электрлік, магниттік, т.б. қасиеттерінің өзгерісіне сәйкес келетін фазалық және құрылымдық ауысу құбылыстарын зерттейді. Металдар мен қорытпалардың құрылымын зерттеу бұлардың қасиеттерінің құрылымдық өзгерістерге тәуелділігін анықтауға және жаңадан алынатын қорытпалардың қасиеттерін алдын ала болжауға мүмкіндік береді.

Металлография даму тарихы

Металлографияның негізін Ресейдің белгілі ғалымдары П.П. Аносов (1799 – 1851) пен Д.К. Чернов (1839 – 1921) қалады. Аносов микроскоп жәрдемімен металл құрылымын тұңғыш рет зерттеді. 1868 ж. Чернов болатты белгілі бір темп-раға дейін қыздырғанда, жылу эффектісін шығарумен қоса болаттың түрленетіндігін анықтады; темірге тән аллотропиялық (кристалл торының өзгеруі) құбылыстың болатынын болжады. Болжау рентгенқұрылымдық талдау нәтижесінде расталды. Металдардың макроқұрылымы тегістеліп жалтыратылған және арнайы реактивтермен өңделіп айқындалған сынамалар бойынша зерттеледі. Реактивтің әсерінен сынаманың бетіндегі (бұйымның қимасындағы) сызаттар, ақаулар, бөгде қоспалар мен ірі кристалдық дәндердің пішіні және орналасу ерекшеліктері айқындалады. Жеке фазалар кристалдарының пішіні мен орналасу қалпы, әр түрлі фазалардың салыстырмалы мөлшерлері, шекаралық беттерінің шамасы, т.б. оптикалық микроскоппен айқындалады. Ал микроқұрылымдық ерекшеліктер (өте ұсақ бөлшектер, кристалл торының ақаулары, фазалардың пайда болу ерекшеліктері, реттелген аймақтар мен магниттік домендердің шамасы, пішіні, т.б.) электрондық микроскоппен зерттеледі. Металдардың микроқұрылымын зерттеуге рентген сәулелері және кристалдық торлардың ақауларын байқауға мүмкіндік беретін иондық проекторлар пайдаланылады.