Минангкабау
Минангкабау (оранг минангкабоу, уранг паданг, уранг авак) — Индонезиядағы халық (негізінен Суматра аралының батысында).[1] Жалпы саны 5,5 миллион адам. Батыс Малайзияда 0,5 миллионға жуық адам тұрады.[2]
| Минангкабау | |
| оранг минангкабоу, уранг паданг, уранг авак | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
5,5 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Индонезия |
5 млн. |
 Малайзия |
500 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі
өңдеуМинангкабау тілі малай-полинезиялық отбасының малай және индонезия тілдеріне жақын. Диалектілері: агам, танах-датар, негер-сембилан, көптеген ауылдық диалектілер; малай тілінің екі әдеби түрі де кең таралған: индонезиялық және малайзиялық (негер Сембилан тілінде). Жазуы латын (XIX ғ. аяғынан) және араб әліпбиіне негізделген.[3]
Діні
өңдеуМинангкабаулар – сүнниттік мұсылмандар.[4] Сонымен қатар индуизм ықпалымен араласқан ежелгі нанымдар әлі де кездеседі.[5]
Кәсібі
өңдеу
Негізгі кәсібі - егіншілік. Таулы аймақтарда – қолмен атқарылатын егіншілік. Алдымен алаңға күріш, тары, жүгері, асқабақ, т.б., бір-екі жылдан кейін техникалық дақылдар (қант, бұрыш, кофе, темекі, гевея, кокос және майлы пальмалар) т.б. Минангкабаулар сүтті ірі қара, ет үшін ірі қара мен ешкі өсіреді. Олар тауық, үйрек, қаз, әсіресе ұрыс әтештерін, сонымен қатар ұрыс бөденелерін, сәндік қырғауылдарды өсіреді. Ішкі суларда, теңіз жағалауында балық ауланады.
Әйелдердің қолөнері (тоқыма, өру, керамика) жойылып барады, үй маталары туристерге сату үшін немесе салттық пайдалану үшін жасалады. Ер адамдар ағаш, ұста, ер-тұрман, қалайы өңдеу, кеме жасаумен айналысады. Батыс Суматрадан тыс жерлерде ағаштан ою (үйлерде, ыдыстарда, қару-жарақтарда және т.б.), сүйектерде, мүйіздерде, зергерлік қолөнер және алтын тоқу танымал. Ұсақ сауда (көбінесе сауда-саттық) әсіресе жастар арасында дамыған. Минангкабаудың бір бөлігі өңдеуші және тау-кен өнеркәсібінде жұмыс істейді.[6]
Өмір салты
өңдеуЕң маңызды әлеуметтік бірлік – үлкен аналық отбасы «сапаруи». Оның өзегін бір үлкен әжеден тараған, бір үйде тұратын, барлық мүлікке құқығы бар әйел тұқымындағы туыстар құрайды. Ажырасу кезінде барлық мүлік, сондай-ақ балалар әйелдің руында қалады. Үйленбеген және ажырасқан ер адамдар "сура" деп аталатын үлкен қауымдастық үйінде тұрады.
Діни қызметкер және бақсы қауымның ерлер бөлігі (датук) ерекше құқықтарға ие. Олар мүлкіне, өз жеріне иелік етуге, ақшасын басқаруға құқығы бар. Ауылда тұратын тайпалық топтар бірігіп "нагари" қауымын құрайды. Нагари - үлкен отбасылық түрдегі көршілес қауымдастық. Қауымдастықтың басында сайланбалы орган – Нагари кеңесі тұрады. Оған ерлер де, әйелдер де сайланады.[7]
Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
өңдеуЕлді мекендері (1 мыңнан 3 мың тұрғынға дейін) шашыраңқы орналасқан. Әрбір паруиде бірнеше үлкен үйлер (рума гаданг) және күріш сарайлары бар. Ауылда мешіт, діни мектеп, коммуналдық үй (балей), мемлекеттік мектеп бар.
Дәстүрлі үлкен үйлері қадалароға орналасқан, қаңқалы, тік бұрышты болып келеді. Қабырғалары мен едені бамбук, төбесі аренг пальма жапырақтарымен жабылған. Үйлер әдемі оюланған, ақ, қара және қызыл түске боялған. Бүкіл индонезиялық «тропикалық» стильдегі шағын отбасылық үйлер таралуда.[8]
Дәстүрлі киімдері
өңдеуДәстүрлі киімдері - мақтадан жасалған ақ, қара немесе алуан түсті киімдер. Ерлер костюмі тізеге дейінгі шалбардан, саронгтан, қаусырма күртешеден, көбінесе көк түсті бас киім тәрізді төселген орамалдан тұрады. Әйелдер костюміне саронг немесе тігілмеген кайн, ілгексіз күрте, әдетте көк түсті, ұзын тар жеңді, шәлі орамал (саленданг) жатады.[9]
Дәстүрлі тағамдары
өңдеуНегізгі тағамдары - көкөніс дәмдеуіштері қосылған пісірілген күріш, күрішке жиі балық пен ет (тауық, буйвол, сиыр еті) қосындылары. Олар сүзілген буйвол сүтін тұзбен жейді. Ерлері көп темекі шегеді, бетель шайнайды.
Ет негізінен ерекше жағдайларда пайдаланылады, сиыр еті мен тауық еті жиі қолданылады. Шошқа еті халал емес және жеуге болмайды, ал қой, ешкі және аң еті дәмі мен қолжетімділігіне байланысты сирек жейді. Жемістер негізінен маусымдық, дегенмен банан, папайя және цитрус жемістері үнемі қол жетімді.[10]
Фольклоры
өңдеуХалықтық мерекелерде аңыз-әңгімелер жиі айтылады, ең танымал музыкалық аспаптар - бубен, барабан, сыбызғы және бамбук флейталары (салуанг). Би өнері сан алуан, ертеде тек ер адамдар билесе, қазір әйелдер де билейді. Мереке күндері әйелдер жанып тұрған шамдармен әсем билейді. Аяққа байланған шамдар мен қоңыраулармен билеу танымал. Ойындар кең тараған – әтеш, көгершін мен бөдене төбелесу, карта ойындары, ротаннан тоқылған доппен ойнау, шахмат, дойбы ойнау.[11]
Сілтеме
өңдеу
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Минангкабау
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Минангкабау. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Үлкен Ресей энциклопедиясы. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Кеңестік тарихи энциклопедия. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Минангкабау. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Минангкабау. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Минангкабау. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Минангкабау дәстүрлері мен мәдениеті. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ В.А.Тишков Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. — Москва: Үлкен Ресей энциклопедиясы, 1999. — Б. 345. — 930 б. — 100 000 таралым. — ISBN 5-85270-155-6.
- ↑ Минангкабау халқы. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Минангкабау. Тексерілді, 4 қазан 2024.
- ↑ Минангкабау. Тексерілді, 4 қазан 2024.