Мойынның ішкі көктамыры
Мойынның ішкі көктамыры (кейде, Ішкі мойындырық көктамыры, ағылш. Internal jugular vein) — бір жұп мойындырық көктамырлары болып, олар мидан және бет пен иектің беткі бөліктерінен қан жинайды. Бұл тамыр каротид қынының ішінде жалпы каротид күретамырымен және кезеген жүйкесіімен бірге жүреді.
| Мойынның ішкі көктамырлары | |
|---|---|
| |
| Фассия және орта қалқанша көктамырлары. (Орта сол жағынан мойынның ішкі көктамыры көрінеді.) | |
| |
| Тіл көктамырлары. Әзірлену барысында, тіласты нерві төмен қарай ығысқан. (Төменгі сол жағынан мойынның ішкі көктамыры көрінеді.) | |
| Латын тілі | vena jugularis interna |
| Артерия | Ішкі каротид күретамыры, жалпы каротид күретамыры |
| Лимфа | Сигмалы синус және төменгі жартасты синусы |
Бұл көктамыр бассүйектің түбіндегі мойындырық ұяшығының артқы бөлімінен басталады. Оның алғашқы пайда болған тұсы ісіңкі болғандықтан, "жоғарғы томпақ" деп аталады.
Бұл көктамырда ортақ дің (trunk) болады, ол төменжақартқы көктамырының, бет көктамырының және тіл көктамырының алдыңғы тармақшаларына құяды.
Ол тік бағытта мойын бүйірімен төмен қарай түсіп, ішкі каротид күретамыры бүйірінің бір жағына жетіп, сосын жалпы каротид күретамырының бүйіріне барады, ал мойын түбінде ол Бұғанаасты көктамырмен бірігіп, иық-бас көктамырын (атаусыз көктамыр) құрайды; оның аяқталуынан сәл жоғарыда екінші ісіңкі тұсы, яғни "төменгі томпақ" бар.
Жоғарыда, ол Түзу басбүйір бұлшықетінің үстінде, ішкі каротид күретамырының артында жатады, ал жүйкелер мойындырық ұяшығынан өтеді. Төменгі жағында, көктамыр мен күретамыр бір жазықтыққа орналасады, олардың арасынан тіл-жұтқыншақ жүйкесі мен тілалды жүйкесі өтеді. Кезеген жүйкесі ұқсас каротид қыны ішінде көктамыр мен күретамыр арасында солармен бірге төмен құлдайды, ал қосалқы жүйке (accessory nerve) артқа бұрылып ағады.
Мойын түбінде оңжақ мойынның ішкі көктамыры жалпы каротид күретамырынан біршама қашықтықта орналасқан, әрі субашасүйек күретамырының (subclavian artery) бірінші бөлігін кесіп өтеді, ал, солжақ мойыніші көктамыры жалпы каротид күретамырымен қабаттасып тұрады.
Солжақ көктамыр әдетте оңжақ көктамырдан кішірек болады; олардың әрбірінде қантамыр аяқталуынан 2,5 см жоғарыда орналасқан жұп қақпақшалары бар.
Варианттары өңдеу
Батыс халқының 9–12% -ының мойынның ішкі көктамырының көлемі, формасы немесе ағыны қалыпсыз.[1] Тексерілген варианттары арасында көктамырлар айтарлықтай ұсақ, немесе функционалсыздары бар.[2] Олардың орташа диаметрі 10мм, бірақ шамамен 5-тен 35 мм-ге дейінгі аралықта.[3]
Салалар өңдеу
Мойыніші көктамырынң тармақ салалары:
- Төменгі жартасты синус (Inferior petrosal sinus)
- Фарингальды көктамыр (Pharyngeal vein)
- Беттің жалпы көктамыры (Common facial vein)
- Тілдік көктамыр (Lingual vein)
- Жоғары қалқанша көктамыры (Superior thyroid vein)
- Орта қалқанша көктамыры (Middle thyroid vein)
- Қарақұс көктамыры (кейде) (Occipital vein)
Клиникалық маңызы өңдеу
Мойынның ішкі көктамырлары салыстырмалы түрде жұқа және сүйек немесе шеміршек тәрізді ұлпалармен қорғалмаған. Сондықтан олар оңай бүлінеді. Мойын көктамырларында көп мөлшерде қан ағатындықтан, бұл тамырлардың бұзылуы бірден қан жоғалуын туғызып, егер уағында емделмесе, гиповолемиялық шок (hypovolæmic shock) пайда қылып, өлімге соқтыруы мүмкін.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Anatomical variations of the internal jugular vein: implications for successful cannulation and risk of carotid artery puncture.
- ↑ Denys, B. G.; Uretsky, B. F. (1991-12-01). "Anatomical variations of internal jugular vein location: impact on central venous access". Critical Care Medicine 19 (12): 1516–1519. doi:10.1097/00003246-199112000-00013. ISSN 0090-3493. PMID 1959371. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?cmd=Retrieve&list_uids=1959371.
- ↑ Asouhidou, I.; Natsis, K.; Asteri, T.; Sountoulides, P.; Vlasis, K.; Tsikaras, P. (2008). "Anatomical variation of left internal jugular vein". European Journal of Anaesthesiology 25 (4): 314–318. doi:10.1017/S0265021508003700. ISSN 0265-0215. PMID 18289445.