Монопсония

Монопсония (ағылшынша monopsony – азық-түлікті жеке-дара сатып алу) – белгілі бір игілікті (тауарды не көрсетілетін қызметті) бірден-бір ықтимал сатып алушы болып табылатын фирма (кәсіпорын, ұйым, т.б.), осы игілікке деген сұранысты толық бақылауында ұстайтын нарықтық құрылым тұрпаты. “Монопсония” ұғымы “монополия” ұғымымен мәндес, тармақтас. “Монопсониялық билік” – сатып алушы-фирманың тауар бағасына ықпал ете алуы. Мысалы, өз рыногінде Монопсониялық билік жүргізетін ірі кәсіпорын ұсақ тұтынушылардың төлеуіне тура келетін бағадан анағұрлым төмен бағаға қол жеткізе алады. Шын мәнінде монополиялық билік бағаны тауардың шекті құны деңгейіне жақындаттырса, Монопсониялық билік бағаны осы тауарды өндіруге жұмсалған шекті шығын деңгейіне дейін түсіртеді.

Тауарлармен теңдестірілген, молықтырылған нарық жағдайында Монопсония монополия душар ететін келеңсіз зардаптардай зардаптар шектіруі мүмкін. Атап айтқанда, аса ірі тұтынушы өзі сатып алатын шикізаттың, материалдардың, дүмбілзаттардың бағасын әдейі төмендетуі, контрагенттерге тиімсіз шарт талаптарын, т.б. таңуы ықтимал. Монопсонист-кәсіпорындардың мұндай әрекеттеріне монополияға қарсы заңдармен тыйым салынады.