Мұз

Мұз — Н₂ О. Судың қатты түрі. Химиялық құрамы: О 88,8%, Н 11,2%; кейде оның құрамында газ немесе қатты зат қоспалары да болады. Қаттылығы 1,5, меншікті салмағы 0,917.

Табиғи мұз

Сингониясы гексагондық; дигексагондық-дипирамида.

Кристалдық ішкі құрылысы

Молекулалық торының координадия саны 4. Тетраэдр түрінде оның екі бұрышы оң, екі бұрышы теріс зарядты деуге болады.

Оптикалық оңқай Ng = 1,310, N_m 1,309.

Мұз бен қардың кристалдары.

Кристалдарының сырт бейнесіне келгенде оның ең тамаша түрлері белгілі қар мен қыраудың кристалдары болып табылады. Олар гексагондық симметрияның неше түрлі алты сәулеленіп өсуінің тамаша формаларын құрады. Мұздың дендрит түрлері де, басқа әшекей гүл сияқты түрлері де болады. Үңгірлерде мұздың алты бұрышты пластинка түрлері, биік тауларда алты қырлы жіңішке призмалары кездеседі. Мұздың сауысты сталактит түрлері де бар. Тұтас мұз, қар мұздақ массалары да бұрыннан белгілі.

Жоғарыда айтылған минералдардың кепшілігі жер бетіндегі кейбір экзогендік жағдайларда сулы тотықтарға айналады. Енді сол сулы тотықтардың ішіндегі ең манызды кен құрайтын бірнешеуін қарастырайық .

Аморфтық және 10 кристалдық модификацияда (гексагондық, кубтық, тетрагондық, тағы басқа) болады. Табиғи мұздың барлығы дерлік бір модификацияда (гексагондық) түзілген; олардың тығыздығы 931 кг/м³, жылу сыйымдылығы 2,135 кДж/кг (0ӘС-та), еру жылуы 334 кДж/кг. Табиғатта материктік, жер асты, атмосфера (қар, қырау, бұршақ) Мұз, судың бетінде (қабыршақ мұз, қалқыма мұз, жамылғы мұз) және әр түрлі тереңдікте (су ішіндегі) пайда болатын су Мұз, қатты тығыздалған және қайтадан кристалданған қардан пайда болатын мұздық (глетчерлік) Мұзы болып ажыратылады.

Табиғи мұз судан әлдеқайда таза. Кейде мұзбен бірге механикалық қоспалар, ерітінді тамшылары, газ қалдықтары, тағы басқа кездеседі. Жердегі мұздың жалпы көл. 30 млн. км3, қорының негізгі бөлігі полюстік өлкелерде (әсіресе, Антарктидада; мұндағы мұз қабатының қалыңдығы 4 км-ге жетеді) шоғырланған. Күн жүйесіндегі планеталардың, кометалардың мұздары туралы деректер бар. Атмосферадағы, судағы, құрылықтағы, жер қабығындағы мұз өсімдік жамылғысы мен жануарлар дүниесіне, адамның іс-әрекетіне, шаруашылық салаларына әсер етеді.

Табиғи Мұз биология, медедициналық препараттарды, азық-түлікті салқындату және сақтау үшін қолданылады.

Мұзды техникада пайдалану

Мұз су қоспасы. 1980-ші жылдардың соңында Аргонн американдық зертханасы мұздық гидроқоспасын (ice slurry) дайындау технологиясын әзірледі, ол мұздық жиектеріне жиналмай, суыту жүйесін бітемей және бітемей әртүрлі диаметрлі құбырлар бойынша еркін ағуға қабілетті . Тұзды суспензия дөңгелек пішінді көптеген ұсақ мұз кристалдарынан тұрды. Осының арқасында судың қозғалуы сақталуда, сонымен қатар жылу техникасы тұрғысынан ол ғимаратты салқындату жүйелеріндегі қарапайым суық судан 5-7 есе тиімді мұз болып табылады. Сонымен қатар, мұндай қоспалар медицина үшін перспективалы. Жануарларға тәжірибе көрсеткендей, микрокристаллдар мұз қоспасы өте ұсақ қан тамырларына өте жақсы өтіп, жасушаларды зақымдамайды. "Мұзды қан" зардап шегушіні құтқаруға болатын уақытты ұзартады. Жүрек тоқтаған кезде бұл уақыт 10-15 минуттан 30-45 минутқа дейін созылады.

Мұзды конструкциялық материал ретінде пайдалану тұрғын үй — инені салу үшін полярлық аймақтарда кеңінен таралған. Мұз д. Пайк ұсынған пайкерит материалының құрамына кіреді, оның ішінде әлемдегі ең үлкен авианосец жасау ұсынылды. Жасанды аралдарды салу үшін мұз пайдалану фантастикалық "Ледяной остров"романында сипатталған.