Мұғалжар ескерткіштері

Мұғалжар ескерткіштері – палеолит дәуірінен сақталған тұрақтар кешені. Ақтөбе облысындағы Мұғалжар тауларының батыс беткейінде, Жем өзенінің жоғарғы ағысында шоғырланған. 1999 – 2001 ж. Қазақстан – Ресей біріккен археолог. экспед. (жетек. А.П. Деревянко) зерттеген. Жалпы саны 30 шақты ескерткіштерді тұрақ және тұрақ шеберханалар деп бөлуге болады. Тас құралдары қатты, орташа және әлсіз дефляцияға ұшыраған топтарға жіктеледі. Мұндай құралдар ақшыл сұр және қызғылт түсті ірі түйіршікті кварцты құмтастардан дайындалған. Ежелгі адамдар қолымен жасалған тас құралдардың жалпы саны 6 мыңға жуық. Олар түрлі өзектастардан, қырғыштардан, тас жаңқалары мен тіліктерінен, т.б. тұрады. Мұғалжар тауларында шикізаттың мол кездесуі ежелгі адамдарға түрлі еңбек құралдарын жасауына, ал плейстоцендегі табиғи жағдайлар түз аңдарын көп аулауына мол мүмкіндік туғызды. Мұғалжар ескерткішінде ашель заманына тән шапқылар, тасбақа пішіндес өзектастар, қырғыштар жиі кездеседі. Бұл Мұғалжар ескерткішінің басқа өңірдегі палеолиттік кешендерден өзгеше екендігін көрсетеді. Сондай-ақ олардың Қаратау, Маңғыстау мен Сарыарқа өңірлеріндегі палеолиттік ескерткіштермен техника және типология жағынан аз да болса байланысы бар екендігі аңғарылады. Әсіресе мұндағы Мұғалжар 3 – 6 ескерткіштерінен алынған, ашель дәуірінен бастап кейінгі палеолитке дейінгі аралықты қамтитын тас құралдар Қазақстандағы палеолиттік ескерткіштердің хронологиясын, кезеңдестірілуін және корреляциясын анықтауда негізгі мағлұмат көздерінің бірі болып табылады.

Дереккөздер

“Қазақ энциклопедиясы – VI том”