Мәжусилік

Мәжусилік (арабша — отқа табынушы) — отқа табынушылық сипаттағы көне сенімдер мен ислам әдебиетіндегі жиынтық атау. Мәжусилік атауының (Авеста тілінде magus — сиқыршы) “маг” түбірінен шығуы, ислам әдебиетінде зорастризм дініне сенушілерді осылай атауға негіз болды. Сасани әулетінің мемлекеті арабтардың қол астына қараған соң Мәжусилік діндегілердің едәуір бөлігі исламды қабылдады. Алайда исламдану баяу жүргендіктен, [10_ғ.X ғасырда Иранның орталық бөлігіндегі халықтың жартысы бұрынғысынша зорастризмді ұстанды. Ислам үстемдік құра бастаған алғашқы ғасырларда мұсылман әкімш. Мәжусилікке өз ата-бабаларының дініне адалдығын сақтаушылар ретінде, “кітап иелері” (христиан, иудей) халықтары қатарында қарым-қатынас құрып, “қамқорлыққа алынған діндер” санатына жатқызды. Құранда Мәжусилік “кітап иелері” мен пұтқа табынушылар (мүшіріктер) ортасында аталады: “Расында иман келтіргендер, яһуди болғандар, сабиғиндер, христиандар, мәжусилер және Аллаға шерік қосқандар күдіксіз, Алла осылардың арасына үкім айтады” (22 сүре 17 аят). Сондықтан да ортағасырлық тәфсіршілер Мәжусилікті басқа дін өкілдерімен араластырмай бөліп атады. Мұсылман дәстүрінде Мәжусилік туралы әр түрлі пікірлер болды: ар-Рази және ан-Нишапури Заратуштраны (Зардуш) пайғамбар емес, өзін пайғамбарға теңеуші (мутанабби) деді. Кейбір тарихшылар (Табари, Балазури, т.б.) оларды пұтқа, отқа табынушыларға жатқызса, ғалымдар бұл дін алғашында бір құдайлыққа шақырған, пайғамбары болған, жақсылық пен жамандық ұғымдарын ажыратқан дін деп қарсы пікір айтты. Осындай пікірлерге зорастризм дінінде Ахура Мазда (дана тәңірі) туралы ұғымның бірінші орынға шығуы және оның жақсылық жаршысы — Спента Майни және жамандық басшысы — Ангра Майни атты ұлдары бар, ұлдарының таласы мәңгілікке ұласады деген сенімі негіз болған. Исламның ықпалымен Мәжусилік өкілдері бір құдайлық негізге бет бұрып, бірталай керітартпа әдет-ғұрыптардан (өлген кісінің мүрдесін жыртқыш құстарға, иттерге тастау, жақын туыстардың некелесуін құптау, тағыда басқа) арылды. Иран жеріндегі Мәжусилік ұстанушылардың басым көпшілігі мұсылмандықтың шииттік бағытын қабылдады. Кейінгі ғасырларда Мәжусилікті ұстанушылар Иранның шығыс аймағында (керман) өмір сүріп, “ғабар” аталды, негізгі қауымдастығы Үндістанның Бомбей аймағында “Парси” деген атпен өмір сүрді.