Наурыз жыры

Наурыз жыры Халық өмiрiнде балалар, әсiресе, маусымдық мерекелерге ерте араласатын болған. Жұрт балаларын ертiп жүрiп, бұл мерекелердiң мәнiн ұқтырып қана қоймаған, оларға өзiнше тапсырмалар да жүктеген, олардың да өзiнше атқаратын қызметi, рөлi болған. Сондай мерекенiң бiрi – Наурыз. Наурыз – Азия халықтарының көпшiлiгiнде тойланатын өте көне жаңа жыл мерекесi. Қазақтар бұл мерекенi 22 наурызда күн мен түн теңелген күнi «Ұлыстың ұлы күнi» деп атап өтедi. Бұл күндi халықтың еңбек мерекесi ретiнде ойын-күлкi, жақсы тiлекпен қарсы алып, сол қуаныштарын жыр жолдарымен бiлдiретiндiгi зерттеу еңбектерiнде айтылып жүр. Балалардың бұл мерекеге белсене ат салысатынын:
Ұлыс күнi кәрi-жас,
Құшақтасып көрiскен.
Жаңа ағытқан қозыдай,
Жамырасып өрiскен, –
деген өлең мәтінінен аңғарсақ, сондай-ақ:
Амансың ба?
ұлыс оң болсын,
Ақ мол болсын,
Қайда барса, жол болсын,
Төрт түлiк ақты болсын,
Ұлыс береке берсiн,
Бәле-жала жерге енсiн, –
деген балалар жаттауына лайық тақпақтар мәтінінен де байқаймыз. Балалардың бұл мерекеге қатысуы жөнiнде төңкеріске дейiн жарияланған көктемгi мереке жөнiндегi баспасөз мәлiметтерiнде де деректер келтiрiледi. Бұл мерекедегi балалардың мiндетi үйден-үйге жүгiрiп хабаршы болу, құттықтау өлеңдер айту болған. Өкiнiшке орай, наурызға қатысты балалар өлеңдерi, ондағы балалардың атқаратын мiндеттерi жөнiнде деректер бiзге жетпедi. Тiптi, жоғарыда келтiрiлген наурызға қатысты бiр-екi ауыз жыр тек Шәкәрiм Құдайбердiұлының ыждаһаттығының арқасында ғана бүгiнге жетiп отыр. Сондай-ақ бiзге жетпей қалған жанрлық түрлер бұл ғана емес. Балалар фольклорының көптеген жанрлары әлi күнге жете ескерiлмей жүр. Балалардың наурыз мерекесiне белсене араласатынын көршi туысқан татар, өзбек балалары халық шығармашылығынан айқын көремiз. Мәселен, татар балалары наурыз күнi үй аралап:
Урус капка,
Тәрәзәң япма,
Әйтәбәз нәүрүз!
Ярлыкасын ходай,
Нардуган бүгән
Әбекей соен,
Нәүрiш , –
деп әндететiн көрiнедi.