Неварлар

Неварлар – Непалдағы халық. Катманду жазығы мен оңтүстік, оңтүстік-шығыстағы қалаларды мекендейді, шағын топтары Үндістанда тұрады. Жалпы саны 1,2 млн адам. (2001, халық санағы). 170 мың адамға дейін Үндістанның солтүстік-шығысында тұрады (Сикким штаттары, Батыс Бенгалия), шамамен. 1 мың адам – Бангладеште (2011).

Неварлар
Бүкіл халықтың саны
1,2 млн. (2001)
Ең көп таралған аймақтар
Непал  Үндістан  Бангладеш
Тілдері
невари тілі
Діні
буддизм, индуизм

Тілі

Қытай-тибет тіл шоғырының тибет-бирма тобындағы невари тілінде (Непал Бхаша) сөйлейді. Непали тілі де тараған. Неварлардың шамамен 43% непал тілін екінші тілі деп санайды. Жазуы деванагари негізінде.

Діні

Неварлар буддизмді де, индуизмді де ұстанады. 2001 жылғы санақ бойынша неварлардың 84,13% - индуистер, 15,31% - буддистер. Бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады.

Неварлар

Тарихы

Невар билеушілері туралы алғашқы жазбалар V ғасырдан Личчхави әулетінен басталады. XII ғасырда Малла әулеті билікке келді. Ескі Nidan жазуындағы 901 және 1173 жазбалары сақталған. 1769 жылы невар қалаларын жаңа әулет құрған Гурха патшасы Притхви Нараян Шах жаулап алды. Гурха жаулап алғаннан кейін невара қалалары құлдырағанымен, невари әлі күнге дейін брамин кастасының орнын толтырып, Шах сарайында шенеуніктер мен саудагерлердің маңызды рөлін атқарады.

Кәсібі

Негізгі дәстүрлі кәсіптері – суармалы егіншілік (күріш, бидай, қара бидай, жүгері, арпа, картоп, бұршақ тұқымдастар, көкөніс, жеміс-жидек). Мал шаруашылығымен (сиырлардың зебу тәріздес тұқымдары, буйволдар, ешкілер), тауық өсірумен де айналысады. Қолөнерден тоқымашылық, ағаш жону, ағаш ұсталығы, металл өңдеу, қыш құмыралар, зергерлік бұйымдар мен шағын мүсіндер жасау дамыған.

Өмір салты

Кейбір касталарға туыстық және туыстық-аумақтық принцип бойынша құрылған топтар кіреді (Коти), олар шаруашылық және салттық функцияларды орындайды. Неке моногамды, ауқатты неварларда кейде көп әйел алушылық бар. Отбасы шағын және патрилокалды.

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары

Тұрғын үй екі қабатты үй (төменгі қабаты кірпіштен, жоғарғы қабаты ағаштан). Төменгі қабатта шеберхана, асхана (мұржасы жоқ пеш), малға арналған бөлме, ал жоғарғы қабатта 2-3 қонақ бөлме, қойма, галерея бар.

Дәстүрлі киімдегі Невар әйелі, шамамен 1860–1900 жж.

Катманду алқабында көп балалы отбасыларға арналған екі және төрт қабатты күйдірілген кірпіш үйлер жиі кездеседі. Қабырғалары әктеліп, астынан қызыл саз төселген. Ағаш бөлшектер, әсіресе жақтаулар мен торлар оюлармен безендірілген.

Дәстүрлі киімдері

Әйелдер белдемше (гунью), жиектері өрнектелген, денені орайтын мата, ұзын жеңді, жағалы кофта, т.б. киеді. Шаштарына ленталар қосып, бір бұрым етіп өріп, әшекейлер тағады. Құлақтарына жуан дөңгелек сырғалар мен қолдарына білезіктер тағады. Джьяпу (фермер) кастасының әйелдері қызыл жиектері бар қара сари киеді, ал ерлер дәстүрлі шалбар мен беліне ұзын мақта белдіктері бар көйлек киеді.

Дәстүрлі тағамдары

Негізгі тағамдары – күріш, қара бидай мен жүгері ұнынан пісірілген нан, әр түрлі көкөністер, сүт өнімдері, сүт қосылған шай, күріш, арпа, тары, жүгері сырасы, мереке күндері ет тұтынылады. Олар сиыр етін жемейді.

Фольклоры

Неварлар екі жаңа жылды тойлайды: Дивали (қазан-қараша) және сәуірдегі көктем мерекесі. Тамыз-қыркүйек айларында - Индра джатра (Индра мен тірі құдай Кумаридің құрметіне), Невар кіназдарының мерекесі.

Сілтеме

• Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Неварлар