Неоантроптар

Неоантроптар (грек. neos – жаңа, anthropos– адам) – археологиялық қазбалардан табылған және бүгінгі саналы адамдардың (Homo sapіens) жиынтық атауы. Неандерталь адамын кейінгі палеолитте кроманьондықтар, яғни Неоантроптар алмастырды. Олардың палеоантроптар мен архантроптардан негізгі антропол. айырмашылықтары – бас сүйегінің ми сауыты сопақ, маңдайы тік, иегі жақсы жетілген, шығыңқы, қабақ сүйектері орташа жетілген.

Неоантроптар.

Археологиялық қазба зерттеулер

Археологиялық қазба барысында аршып алынған Неоантроптардың сүйектері қазіргі адамдардың сүйектерінен біршама ірілеу. Сүйек қалдықтары Еуропада Франция (Гримальди, Комб-Капелль, Ла-Мадлен, Ложери Ба, Солитре, т.б.), Англия (Павиленд, Галлей-Хилл, т.б.), Германия (Оберкассель, т.б.), Чехия мен Словакия (Брно, Пржедмост, Младеч, т.б.), Ресей (Сунгирь, т.б.), т.б. елдердің жерінен табылған Неоантроптар ескерткіштері мерзімі жағынан бұдан бұрынғы 40 мыңжылдықтардан әрі аспайды. Африка саналы адамдары Эфиопия (Ома, б.з.б. 130 мыңжылдық), Оңт. Африка (Ривер Маус, б.з.б. 120 мыңжылдық; Бордер, б.з.б. 70 мыңжылдық), Кения (200 – 100 мыңжылдықтарды қамтитын бірқатар ескерткіштер), Танзания (Мумба, бұдан 130 мың жыл бұрын) жерлерінен табылған Неоантроптар Еуропадағы Неоантроптарға қарағанда ертеректе өмір сүрген. Ал Азияны мекендеген Неоантроптардың да сүйектері Еуропа Неоантроптарына қарағанда ертеректе өмір кешкендігін дәлелдеген. Мыс., Қытай (Дали, Цзиньнбшань – бұдан 200 мың жыл бұрын), Израиль (Кафзех, Схул-4 – бұдан бұрынғы 90 мың жылдың шебі) Калимантан (Ниа, 40 мың жыл бұрынғы), т.б. Осы мәліметтерге қарап антропологтар мен археологтардың көпшілігі Неоантроптардың байырғы отаны Африка болған деп жорамал жасайды. Неміс антропологі Г.Бройер Homo sapіens бұдан 150 мың жыл бұрын Сахара шөлінің оңтүстігінденде қалыптасып, 100 мыңжылдықтар шебінде Алдыңғы Азияға, 40 – 35 мыңжылдықтар бұрын Еуропа мен Азияға қоныс аударып, жергілікті неандерталь замандастарымен араласып кіріккен деген пікір айтады. Неоантроптардың пайда болуы жөнінде ғалымдар пікірі екіге бөлініп, бірі моноцентристік (Я.Я. Рогинский, В.П. Якимов, М.Г. Левин, т.б.), келесілері полицентристік (Ф.Вейденрейх, К.Кун, Г.Ф. Дебец, В.П. Алексеев, тағы басқа) бағытты ұстанады.

Неоантроптар

Неоантроптар – Орталық және Батыс Азияда және Солтүстік-Батыс Африкада өмір сүрген палеоантроптардың прогрестік түрлерінен өрбіген деген моноцентристік теорияны қолдаушылар саны көп. Қазіргі эволюция көзқарастарға қарағанда гоминдтер ежелгі адамдардың әр келкі түрлері мен түршелерінің бір-бірімен гендік алмасуының нәтижесінде қалыптасқан. Қазақстанда Неоантроптардың сүйек қалдықтары әзірге табылған жоқ. Бірақ олардың тастан жасаған қарулары Қаратау, Сарыарқа, Балқаш көлі төңірегі, Ертіс алабы, Маңғыстау мен Мұғалжар тауларынан көптеп табылып отыр; қ. Палеолит.

Әдебиет

• Алексеев В.П., Палеоантропология земного шара и формирование человеческих рас, Палеолит, М., 1978;
• Хрисанфова Е.Н., Перевозчиков И.В., Антропология, М., 1999.