Нуклеозидтрифосфат

Нуклеозидтрифосфат (лат. Nucleoside triphosphate, NTP) — үш фосфаты бар нуклеозидтер. Нуклеозидтрифосфаттар тірі ағзада маңызды қызметтер атқарады.

Негізгі мəлімет

Нуклеозидтегі пентозаның көміртегі атомына эфирлік байланыспен бір фосфат тобын қосса, нуклеозид монофосфат түзіледі. Егер нуклеозид монофосфатқа тағы бір немесе екі фосфат тобын қосса, негіздің атын қосып олар аталады: нуклеозид дифосфат деп немесе нуклеозид трифосфат деп.

Фосфаттың үш түрлі жағдайын œ, ß, ý əріптерімен белгіленеді. Ағзада рН 7 шамасында азотты негіздер ионданбайды, ал фосфат топтары қышқыл болғандықтан, диссоциацияланады, екі, үш, төрт теріс зарядтар тиісті топтарда пайда болады. Жасушада көп мөлшерде АТФ болады, оның молекуласында қоректік заттар тотыққанда босанып шығатын энергия қор болып жиналады. Ол гидролизденіп, АДФ пен бейорганикалық фосфатқа ыдырағанда энергия бөлініп шығады. Сол энергия ағзаның тіршілік əрекеті үшін жұмсалады. АТФ фосфат тобының негізгі көзі, фосфатты жеткізіп беруші қосылыс жəне биохимиялық реакцияларда энергияны тасымалдаушы. Ол қосылыстардың фосфорланып активтенуіне қатысады, фосфорланған заттар биосинтез процесінде пайдаланады. Барлық жасушаларда шағын мөлшерде ЦТФ, ГТФ, УТФ, ТТФ ккздеседі. Оларда жоғары энергиялы қосылыстар. Ал dАТФ, dГТФ, dЦТФ концентрациясы тіпті төмен болады.

Нуклеозидтрифосфаттар нуклеин қышқылдарының, кейбір коферменттердің, циклды нуклеотидтердің синтезінің ізашары болып табылады. Дезоксирибонуклеозидтрифосфаттардан генетикалық зат - ДНҚ түзіледі, ал рибонуклеозидтрифосфаттардан РНҚ молекулаларының барлық түрлері синтезделінеді.