Ньютонның үшінші заңы

Ньютонның үшінші заңы былайша тұжырымдалады: Әрекет етуші күшке әрқашан тең қарсы әрекет етуші күш бар болады. Басқаша айтқанда, денелердің бір-біріне әрекет етуші күштері модулі бойынша өзара тең және бағыттары қарама-қарсы:

${\overrightarrow {F}}_{1}=-{\overrightarrow {F}}_{2}$

Әрекет және қарсы әрекет күштері әртүрлі денелерге түсіріледі. Сондықтан олар ешқашан теңеспейді және оларды теңәрекетті күшпен алмастыруға немесе қосуға болмайды. Бұл екі күштің тағы бір ерекшелігі — олардың табиғаты қашан да бір. Егер ${\overrightarrow {F}}_{1}$ серпімділік күші болса, онда ${\overrightarrow {F}}_{2}$ де серпімділік күші болады.

Күштер бір денеге түсірілген жағдайда ғана олар теңеседі деп айтуға болады, мысалы, тіректе жатқан денеге ${\overrightarrow {F}}_{a}$ ауырлық күші және үстел тарапынан ол күшке қарама-қарсы бағытталған ${\overrightarrow {N}}$ серпімділік күші (тіректің реакция күші) әрекет етеді.

Бұл күштер тең және қарастырылып отырған денеге түсірілген. Бұл күштердің тендігі Ньютонның екінші заңының салдары болып табылады және олар үшін ${\overrightarrow {N}}+{\overrightarrow {F}}_{a}=m\cdot {\overrightarrow {a}}$ теңдігін жазуға болады. Бұл жағдайдағы дененің үдеуі нөлге тең, ал бұдан ${\overrightarrow {F}}_{a}=-{\overrightarrow {N}}$ болады да, дене тыныштық қалпын сақтайды.

Бұл күштердің табиғаты әртүрлі болғандықтан, "әрекет" және "қарсы әрекет" күштері бола алмайды. Ал әрекет және қарсы әрекет бір ғана өзара әрекеттесуді, мысалы, дененің тірекпен әрекеттесуін сипаттайды: тіректің ${\overrightarrow {N}}$ реакция күші модулі бойынша дененің тіректі кысып басатын күшіне, яғни ${\overrightarrow {P}}$ салмағына тең. Әрине, бұл күштер әртүрлі денелерге түсірілген және қарама- қарсы бағытталған.

Сонымен, біз Исаак Ньютон тұжырымдаған қозғалыстың негізгі үш заңымен таныстық. Олар айналамызда болып жатқан алуан түрлі механикалық қозғалыстар үшін бірдей. Алайда Ньютонның екінші және үшінші заңдары тек инерциялық санақ жүйелерінде және материялық нүктелер ретінде алынуы мүмкін баяу қозғалыстағы денелер үшін ғана орындалады. Ал жарық жылдамдығына жуық жылдамдықпен қозғалатын денелер үшін релятивтік механика заңдары орындалады.