Нью-Амстердам (Гайана)
Нью-Амстердам (ағылш. New Amsterdam) - Гайана мемлекетінің ең ірі қалаларының бірі. Шығыс Бербис - Корентайн аймағының әкімшілік орталығы.
| Қала | |
| Нью-Амстердам | |
| ағылш. (New Amsterdam) | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Статусы |
аймақ орталығы |
| Аймағы | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
6°15′ с. е. 57°31′ б. б. / 6.250° с. е. 57.517° б. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 6°15′ с. е. 57°31′ б. б. / 6.250° с. е. 57.517° б. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1740 |
| Орталығының биiктігі |
0 м |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
33 000 адам |
Нью-Амстердам шекарасы
| |
Географиясы өңдеу
Ел астанасы Джорджтаун қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай шамамен 100 км қашықтықта орналасқан. Бербис өзенінің шығыс жағалауында, оның Атлант мұхитына құятын жерінен шамамен 6 км жерде орналасқан.
Халқы өңдеу
Қала халқы 33 мыңға жуық адамды құрайды.
Тарихы өңдеу
Бастапқыда, қала Бербис өзенінің жоғарғы жағында 90 км жоғары орналасқан. Голландтар Форт-Нассау бекінісін құрған соң, оның айналасында елді мекендер көбейе бастады. Осындай елді мекендердің бірі - 1740 жылдары құрылған Форт-Синт Андрис (Нидерланд. Fort Sint Andries) ауылы болды. Ауыл тез дамыды, және XVIII ғасырдың екінші жартысының басында мұнда лютеран шіркеуі, сот, трактир және екі ұста болды. 1763 жылы Бербисте құлдардың көтерілісі болған кезде, бүлік жетекшісі Куффи сот ғимаратын өзінің штаб-пәтеріне айналдырды. Көтерілісшілер бұл жерді тастап кетуге мәжбүр болғаннан кейін, 1764 жылы ауылды өртеп кетті, тек лютерандық шіркеудің кірпіш ғимараты ғана аман қалды (Форт Нассауды бұған дейін Голландия билігінің өзі бүлікшілердің қолына түсіп қалмас үшін қиратқан).
Көтеріліс басылғаннан кейін, қоныс қалпына келтіріле бастады, бірақ көп ұзамай ол енді колонияның орталығы бола алмайтындығы белгілі болды, колониаторлар Бербис өзенінен төмен құнарлы жерлерге көшкендіктен, экономикалық қызметінің орталығы да сол жаққа көшті.
1785 жылы әкімшілік орталықты көшіру туралы түбегейлі шешім қабылданды, ал 1790 жылы Форт-Синт Андрис кентінің тұрғындарына жаңа жер бөлінді және қоныс аудару үшін 6 ай уақыт берілді. Осылайша, Ньив-Амстердам (голландиялық Nieuw Амстердам) қоныс тепті.
1814 жылғы Лондон конвенциясы колонияның Британ билігіне өтуін қамтамасыз етті, ал «Жаңа Амстердам» дегенді білдіретін қаланың атауы Голландша емес, Жаңа Амстердам сияқты ағылшын тілінде оқыла бастады.
Жаңа-Амстердам 1831 жылға дейін Демерара мен Эссекибо Біріккен Колониясының әкімшілік орталығы болды. 1831 жылы Бербис колониясымен бірігіп Британдық Гвиана колониясына айналды. Джорджтаун жаңа колонияның астанасы болды, Жаңа Амстердам өзінің астаналық мәртебесін жоғалтты.
Көрнекті орындар өңдеу
Қалада көптеген ескі колониялық ғимараттар бар, олардың кейбіреулері голландиялық отарлау кезеңіне жатады. Миссионерлік капелла (Mission Chapel)-ұлттық мұра нысандарының тізіміне енгізілді. Жаңа Амстердамдағы негізгі мектептер - Бербис орта мектебі, Бербис білім беру институты, Эрвен орта мектебі, Оқытушылар академиясы және Жаңа Амстердам орта мектебі (1975 жылы ашылған).
Танымал тұлғалары мен тұрғындары өңдеу
- Бернхэм, Виола (1930-2003) - Гайаналық саясаткер және мемлекет қайраткері, Гайананың бірінші ханымы.
- Дебидин, Дэвид (1955 жылы туған) - Гайана жазушысы.
- Лаху, Эдвард (1912-1998) - Гайанадағы британдық губернатордың соңғы генерал-губернаторы және 1970 жылы Гайана президентінің міндетін атқарушы.
- Миттелхолцер, Эдгар (1909-1965) - Гайана жазушысы.
- Шридат Рампал (1928 ж.т.) - Гайана саясаткері, Ұлттар достастығының Бас хатшысы (1975-1990).