Отарлау

Отарлау - 1) "ішкі", өз елінің шет және елсіз аймақтарын игеріп, қоныстану; 2) "сыртқы" - өз елінен өзге жерлерде тұрақтар салуы, өзге аумақтарды басып алу. (Джеймстаун) Вирджинияда 1602 ж. ағылшындар алғашқы тұрақты сыртқы отардың негізін қалады. Ал, 1608 ж. француз С.Шамплейн Канаданы (Жаңа Франция) француздық отарлаудың орталығы болған Квебектің негізін қалады. 1619 ж. ағылшындар Вирджинияға алғашқы 20 негр-құлдарды әкелді, бұл Солтүстік Америкада ағылшын отарларының құлиеленуіне жол салды. Жаңа аумақтарды игерудегі аса маңызды кезең 1620 жылғы "Мэйфлауэр" кемесімен жүзіп келген 41 отбасыдан тұратын ағылшын қоныс аударушылары Жаңа Англияда - Плимут (Массачусетс) алғашқы ірі және жақсы ұйымдасқан еуропалықтар тұрағының негізін қалады. Кемеде олар заң алдында барлығының теңдігін, әркімнің қауымдастыққа ерікті түрде бағынуына болатын болашақ отардың жарғысын қабылдап қойды. Ағылшындардан голландықтар да қалыспады, олар 1621 ж. Амстердамда Америкамен сауда жасасу үшін Вест- Инд компаниясын қалыптастырды, ол кейіннен Манхеттен аралын сатып алып, 1626 ж. онда Жаңа Амстердам өз отарының негізін қалады, бұл тек бәсекелестер арасындағы ширығушылықты күшейте түсті. Вест-Инд компаниясын құрғаннан кейін Голландия португалдықтармен және испандықтармен белсенді түрде бақталасып, оларды бұған дейін басып алған аумақтарынан тықсыра бастады. 1648 ж. Вестфаль келісімі бойынша бүған дейін Испания мен Португалия арасындағы әлемдік үстемдікті бөлісіп тұрған демаркациялық торап, енді Испания мен Голландия арасында жүргізілді. Кейіннен XVII ғ. екінші жартысында үш ағылшын-голландтық теңіз соғыстарында голландтықтар өз үстемдігін ағылшындардың пайдасына жіберіп алды, олар 1651 ж. транзит саудаға голландтықтардың монополиясына қарсы бағытталған Навигациялық акт қабылдады. 1652-1654 жж. сауда және теңіз бәсекелестігінен туындаған Англия мен Біреккен провинциялар арасында алғашқы ағылшын-голландтық соғыс болды. Отарлаушы елдер арасындағы қарсылық үдей түсті, 1654 ж. португалдық отаршылар голландтықтарды Бразилиядан қуып шықты, ал голландтықтар 1658 ж. аралды өзінің экономикалы отарына айналдырып, португалдықтарды Цейлоннан (Шри-Ланка) тықсырды. 1667 ж. олар ағылшындардан Гвиананы да тартып алды, кейіннен 1677 ж. оны Францияға ұтылып, есесін жіберіп алды, оған қосымша олар голландықтардан тағы Горе аралын (Сенегал) тартып алды. Отаршылық соғыстарда француздардың жеңістеріне олардың 1664 ж. Ост-Инд компаниясын құруы септігін тигізді. Жаңа дүниені игеруде жеңіске жетудің қайшыласқан бәсекелестігінде маңызды қадамын ағылшындар 1670 ж. Лондонда Америкамен қарым-қатынасты дамыту мақсатында, компания құрумен жалғастырды. 1690 ж.солтүстік америкалық құрлықта француздар мен ағылшындар арасындағы Акадия мен Жаңа Жерлерді иемдену жолында қақтығыс өршіп кетті, бұл ақыр соңында Солтүстік Америкада, Куба мен Гаитидегі Англия, Франция және Испания арасында аумақ бөлісіне әкеп соқтырды. XVIII ғ. Англия Индостан жарты аралынан француз және голланд бәсекелестерін тықсырып, бүкіл жарты аралдың билеушісіне айналды. Оның Солтүстік Америкадағы, Кариб бассейніндегі және Джеймс Куктың (1768- 1779) экспедициясынан кейін Австралияны отарлауы Англияны адамзат тарихындағы аса ірі отарлы державаға айналдырды.

Вирджинияның орналасуы