Оқу жылдамдығы

Оқу жылдамдығы дегеніміз – белгілі бір уақыт ішінде оқылған мәтіннің көлемі. Мәтін көлемі – бет, сөз, буын, таңба (әріп, дыбыс) түрінде анықталады. Негізінен өлшеу бірлігі ретінде 1 минутта оқылған сөз (таңба) алынады және ол мынаған сәйкес келеді:

1 минутта 300 сөз (шамамен 1900 таңба) – қалыпты оқу 1 минутта 300 сөзден артық оқу – жылдамдатылған оқу 1 минутта 700-800 сөз (шамамен 4460-5100 таңба) оқу – жылдам оқудың шегі деп есептеледі.

Жоғарғы сынып оқушыларының оқу жылдамдығын тексеру бойынша зерттеулер көптеген елдерде жүргізіліп тұрады. Мысалы, 1997 жылы Дания, Швеция, Норвегия, Финляндияда жүргізілген зерттеудің нәтижесі оқушылардың орташа оқу жылдамдығы 1 минутта 155 сөзден (Дания) 198 сөзге дейін (Швеция) өзгеріп отырғанын көрсетті (Финляндия – 170 сөз, Норвегия – 175 сөз). Сонымен бірге оқу жылдамдығының минимальді шегі минутына 48 сөз (Дания), 33 сөз (Швеция), 67 сөз (Норвегия), 46 сөз (Финляндия) болса, максималды шегі 418 сөз (Дания), 403 сөз (Швеция), 405 сөз (Норвегия), 403 сөз (Финляндия) болған. Зерттеудің әдістемесін қысқаша былай баяндауға болады: танымал газеттерден алынған мәтінге 25 тапсырма кіргізілген. Тапсырмалардың мақсаты оқушылардың мәтінді түсінгендігін тексеру. Мәтінді оқуға төрт минут бөлінген.

Осындай зерттеу Ресейде де 2000 жылы халықаралық салыстырмалы зерттеулер (PISA) аясында өткізілді. Негізгі мақсаты 15 жасар оқушылардың мәтінді қандай жылдамдықпен оқитыны және түсінетіндігін тексеру болды. Осы зерттеудің нәтижесі Ресейде 15 жасар оқушылар орта есеппен минутына 179 сөз оқитынын көрсетті (зерттеуге Ресейдің 14 аймағынан 28 оқу орнынан 772 оқушы қатысты). Оқу жылдамдығының максималды шегі 240 сөз болса, минималді шегі – 41 сөз болды. Салыстыратын болсақ, бастауыш мектепті аяқтаған кезде оқушылардың оқу жылдамдығы 90 сөз (дауыстап оқығанда), 120 сөз (ішінен оқығанда) болуы тиіс.

Дереккөздер

Зерттеуден алған нәтижелерді мамандар сабаққа дайындалу уақытын есептеуге пайдаланып, мынадай мысал келтіреді: 10 сыныптың Физика оқулығы (Г.Я.Мякишев и Б.Б.Буховцев) 16 баспа табақтан тұрады, 140 сабаққа бөлінген. 16 баспа табақ 640000 таңбаға сәйкес, өйткені 1 баспа табақ – 40000 таңбаға тең екені белгілі. Баспа табақты сабақ санына бөлсек 1 сабаққа 4571 таңба немесе 2285 сөз сәйкес келеді. Егер оқушының оқу жылдамдығы минутына 110-120 сөз десек 1 сабақты оқуға 15-20 минут қажет болады. Ал нормаға сәйкес үй жұмысын орындауға жарты сағат бөлінсе физика пәнінен мәтін оқуға 15 минут, есеп шығаруға 15 минут қажет десек, оқушының орташа оқу жылдамдығы минутына 150 сөз болуы қажет.