Пандита Рамабай
Пандита Рамабай Сарасвати (23 сәуір 1858 – 5 сәуір 1922) — әйел құқығы мен білім саласының белсендісі, қоғамдық реформатор. Ол 1889 жылғы өткен Конгресс сессиясында қатысқан 10 Әйел делегаттың бірі болды.[1][2] 1890 жылдың соңында Кедгаон ауылында Мукти миссиясын құрды, кейінірек миссия атауы Пандита Рамбая Мукти миссиясы болып өзгертілді.[3]
| Пандита Рамабай Сарасвати | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Британдық Үндістан,Канара ауданы, Рама Донгар |
| Қайтыс болған күні | |
| Азаматтығы |
Үндістан |
| Ұлты |
үнді |
| Қызметі |
Әлеуметтік рефарматор |
| Балалары |
Манорама Бай |
Өмірбаяны өңдеу
Пандита Рамабай Сарасвати 1858 жылы 23 сәуірде Рама Донгре ретінде маратхи тілінде сөйлейтін брахмандар отбасында дүниеге келген.[4] Кейінірек Ұлыбританияда христиан дінін қабылдады. Оның әкесі Анант Шастри Донгре санскриттің білгірі болған және қызына үйде санскриттен сабақ берген. 16 жасында жетім қалған, ол 1876–1878 жылдары болған Ұлы ашаршылық кезінде ағасы Шринаваспен бірге санкрист жазбаларын оқып, Үндістанды аралап саяхат жасаған. Рамабаяның оқытушы ретіндегі атағы Калькуттаға дейін жетеді, сол жақта пандиттер оны дәріс өтуге шақырады. 1878 жылы Колката университеті оған Пандит және Сарасвати атақтары берілді, бұл оның санскриттің әртүрлі шығармаларын білетіндігінің белгісі.[5] Теистік реформатор Кешаб Чандра Сен оған үнді әдебиетінің ең қасиетті Ведасының көшірмесін берді және сол әдебиетті толық оқуға шақырды. Шринивасанын қазасынан кейін 1880 жылы бенгалдық заңгер Бипин Бехари Медвхиге тұрмысқа шықты. Күйеуі Бенгал каястха болды, сондықтан неке мемлекетаралық және аймақаралық болды. 1880 жылы 13 қарашада олар азаматтық некеге тұрды. Екеуінің Манорама есімді қыздары болды. 1882 жылы Медхви қайтыс болғаннан кейін, 23 жастағы Рамабай Пунаға көшіп, әйелдер білімімен айналысатын ұйымның негізін қалады. [6]
Қоғамдық саяси әрекеттері өңдеу
Күйеуінің қазасынан кейін Рамабай Пунаға көшті, онда Аря Махила Самаж (Аря әйелдер қоғамы) ұйымының негізін қалады. Ұйымның мақсаты әйелдердің білім алуы және қыздардың ерте тұрмысқа шығуын жою болды. 1882 жылы Үндістан үкіметі білім беру комиссиясын тағайындаған кезде, Рамабай оған куәлік берді. Лорд Рипонның білім беру комиссиясына үндеуінде ол: "Жүз жағдайдың тоқсан тоғызында бұл елдің білімді адамдары әйелдердің білім алуына және әйелдердің тиісті жағдайда өмір сүруіне қарсы. Егер олар кішкене қатені байқаса, қыша дәнін тауға айналдырып, әйелдің мінезін бұзуға тырысады " деді. Ол мұғалімдерді оқытуды және мектеп инспекторы ретінде әйелдерді тағайындауды ұсынды. Сонымен қатар, Үндістанда әйелдерді тек медициналық тұрғыдан емдейтіндіктен, әйелдерді медициналық колледждерде оқытуды ұсынды. Рамайдың дәлелдері үлкен сенсация туғызды тіпті Виктория патшайымға дейін жетті. Кейінірек бұл өз жемісін берді, лорд Дафферин әйелдердің медициналық қозғалысын құрды.
Рамбай медициналық білім алу үшін 1883 жылы Ұлыбританияға кетті, ол прогрессивті саңыраудың салдарынан медициналық бағдарламалардан шығарылды. Осы жақта христиан дінін қабылдады. 1886 жылы Ұлыбританиядан АҚШ-қа өзінің туысқаны және алғашқы дәрігер әйел Анадибаи Джошидің бітіру салтанатына қатысу үшін келді және сол жақта 2 жыл өмір сүрді.[7] Сол уақыттарда кітаптарды аударып, АҚШ пен Канада декцияларымен танысты. Сонымен қатар өзінің ең маңызды кітабы “Жоғары кастадан шыққан үнді” кітабын ағылшын тілінде жариялады. Рамабай бұл кітапты доктор Джошиге, жоғары кастадағы Үнді әйеліне, дәлірек айтсақ, үнді әйелдерінің оның ішінде қалыңдықтар мен жесірлердің өмірінің ең қараңғы жақтарын көрсеткен брахмин әйеліне арнады, индуизмдегі әйелдердің қысымшылығын әшкерелеуге тырысты.
Үндістандағы жұмысына қолдау көрсету үшін АҚШ-та презентациялар өткізді, Рамабай 1887 жылдың шілдесінде Фрэнсис Уиллардпен кездесті. Уиллард Рамабайды 1887 жылы қарашада ұлттық христиан тривиальды Одағының конгресінде сөйлеуге шақырды, онда ол ірі әйелдер ұйымының қолдауына ие болды. Ол Үндістанға 1888 жылы маусымында WCTU ұлттық оқытушысы ретінде оралды. Мэри Гринлиф Клемент Ливитт, WCTU-дің алғашқы дүниежүзілік миссионеріде сонда болды, бірақ Рамабай екеуі кездеспеді. Рамабай 1893 жылы ресми түрде ұйымдастырғаннан кейін Үндістанның WCTU-мен жұмыс жасады.
1896 жылы қатты ашаршылық кезінде Рамабай өгіз арбаларын тартқан керуенмен Махараштра ауылдарын аралап, мыңдаған балаларды, жесірлерді, жетімдерді және басқа да аз қамтылған әйелдерді құтқарып, оларды Мукти мен Шарада Саданның баспанасына апарды. Жеті тілді білетін білімді әйел, Киелі кітапты ана тіліне, маратхиге, еврей және грек тілдеріне аударды.
1900 жылға қарай Мукти миссиясында 1500 тұрғын және жүзден астам ірі қара мал болды, сонымен қатар муктидегі шіркеуді құруға қатысты. Пандита Рамабай Муктидің миссиясы бүгінде көптеген мұқтаж жандарға, соның ішінде жесірлерге, жетімдерге және зағиптарға баспана, білім, кәсіптік білім беруді қамтамасыз ету мен айналысады.[8]
Отбасылық өмірі өңдеу
Пандита Рамабай қоғамдық істермен араласқандықтан отбасылық өміріне көп уақыт бөле алмады. Ерте жасынан ата-анасынан айырылғандықтан ерте есейді. Тұрмысқа шыққан соң 2 жылдан кейін күйеуі қайтыс болды. Жесір қалғаннан кейін жалғыз қызы Манорама Байдың тәрбиесі мен білімімен өзі айналысты. Нәтижесінді қызы Манорама Бомбей университетінде бакалавр дәрежесін алды. Жоғары білім алу үшін АҚШ-қа кетті; кейінірек Үндістанға оралып, Mumbai Sharada Sadan директоры қызметін атқарды. Қызының көмегімен Пандита Рамабай 1912 жылы Үндістанның оңтүстігінде орналасқан Гулбаргта (Қазіргі Карнатака) христиан орта мектебінің негізін қалады және оның директоры қызметін қызы атқарды. 1920 жылы Рамбай қызын Мукти миссиясының келесі атқарушысы ретінде тағайындады. Алайда Манорама 1921 жылы қайтыс болды. Оның өлімі Рамбай үшін үлкен соққы болды. Тоғыз айдан кейін септикалық бронхитпен ауырған Рамабай 63 жасында өмірден озды.[9]
Марапаттары өңдеу
- Бенгалдағы " Пандит "және" Сарасвати " (Ұлыбританияға барар алдында), санскриттегі шеберлігін мойындайды.
- Kaisari-I-Hind 1919 жылы қоғамдық жұмыстарға арналған медаль, Үндістанның британдық отаршылдық Үкіметімен марапатталған.[10]
- Ол 5 сәуірде епископтық шіркеудің литургиялық күнтізбесінде (АҚШ) мерекеге ие болды,[11] және еске алу күні 30 Сәуірде Англия шіркеуінің литургиялық күнтізбесінее енді.
- 1989 жылы 26 қазанда үнді әйелдерінің жағдайын жақсартуға қосқан орасан үлесі үшін, Үндістан үкіметі естелік маркасын шығарды.[12]
- Оның құрметіне орай Мумбайға барар жол және Хьюз жолын Гамдеви маңындағы Нана Чукпен байланыстыратын жолды Пандита Рамабай Марг атымен аталған.[13]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ "Indian Christianity and National Movements"
- ↑ "Short Biography of Ramabai" 25 мамыр 2015
- ↑ Пандита Рамабай Pandita Ramabai's American Encounter: The Peoples of the United States (1889)
- ↑ Khan, Aisha (14 қараша 2018)."Overlooked No More: Pandita Ramabai, Indian Scholar, Feminist and Educator"
- ↑ "Intl' Christian Women's History Project & Hall of Fame" 15 мамыр 2015
- ↑ "Sarla R. Murgai"
- ↑ "Overlooked No More: Pandita Ramabai, Indian Scholar, Feminist and Educator"The New York Times. 14 қараша 2018.
- ↑ "Untold Tale of Revival: Pandita Ramabai | Grace Valley Christian Center"
- ↑ Panditha Ramabai Sarasvathi – Book in Kannada (1962) Pub by Christ Sahitya Sangha, Bangalore]
- ↑ Butler (1922),б.83
- ↑ A Great Cloud of Witnesses(PDF)Church Publishing. 15 қазан 2016. 8б.
- ↑ "Indian Postage Stamps 1947–2000" Мұрағатталған 21 қаңтардың 2021 жылы.
- ↑ "Road in Mumbai named after woman who started Arya Mahila Samaj"