Партиялық тізім

Партиялық тізім (заңды түрде: бірыңғай сайлау округі) — пропорционалды жүйе бойынша өткізілетін өкілді билік органдарына сайлауда бір партиядан немесе өзге сайлау бірлестігінен кандидаттардың тізімі. Тізімді қалыптастыру және ұсыну қағидалары тиісті мемлекеттердің заңнамасында, сайлау бірлестіктерінің жарғыларында және өзге де факторларда айқындалады. Кандидаттардың тізімде орналасу тәртібі өкілді органда партия жеңіп алған орындардың олардың арасында бөлінуін де айқындайды.

Италиядағы сайлауда партиялық тізімдерді ұсыну

Типология

Сайлау қорытындысы бойынша кандидаттар арасындағы орындар партиялық тізімдегі реттік нөмірлерге сәйкес берілген дауыстарға барабар бөлінеді. Берілген тәртіпті анықтау әдісіне байланысты тізімдердің бірнеше түрі бөлінеді. Екі негізгі түрі бар. Жабық тізім — сайлаушы ұсынылған тізімдердің біріне өзі ұсынылған түрде дауыс беретін ең көп таралған түрі. Сайлауға қатысушы партиялардың әрқайсысы өз кандидаттарын партиялық тізімде артықшылық ретімен орналастырады.

Алайда, кейбір елдерде дауыс беруші белгілі бір дәрежеде таңдалған тізімдегі орындардың бөлінуіне әсер етуі мүмкін. Сайлаушы бір немесе бірнеше таңдаулы кандидаттарды таңдай алатын тізім ашық деп аталады. Партия алған орындардың санын анықтау үшін оның барлық кандидаттары үшін дауыс сомасы қосылады, ал әрбір жеке кандидаттың реттік нөмірі сайлаушылардың қалауымен анықталады. Бұл қағиданы нақты іске асыру әр елде әр түрлі және қабылданған дауыс беру әдісіне байланысты. Сайлаушыға бүкіл тізімді немесе оның жеке кандидатын (Бельгия, Дания), бір тізімдегі бірнеше кандидатты (Италия) және тіпті әртүрлі тізімдегі кандидаттарды таңдау құқығы берілуі мүмкін. Люксембург пен Швейцарияда ашық тізімдер бойынша кумулятивті дауыс беруге болады.

Гибридті нұсқа — Латын Америкасының бірқатар елдерінде қабылданған, испан тілінде ley de lemas, онда партияларға өз атынан бірнеше жабық тізімдер қою құқығы беріледі, олардың нәтижелері партиялар арасында орындарды бөлу кезінде жинақталады, бірақ оларды иеленетін кандидаттарды анықтау кезінде бөлек ескеріледі. Яғни, ашық тізімдегідей, сайлаушы өз қалауын тікелей білдіре алады. Мұндай жүйе бойынша жеке лауазымдарға (мэр, губернатор сайлауы) сайлау өткізілуі мүмкін, бұл оның сынына себеп болды.

Сыртқы сілтемелер

• ПАРТИЯЛЫҚ ТІЗІМ