Патшалық гамбит

Патшалық гамбит

Патшалық гамби́т — дебют, келесі жүрістермен:
1. e2-e4, e7-e5
2. f2-f4 басталады.

Бұл дебют идеясы е5 пешкасын жоюмен, «f» вертикалін бұзуда, ортаны d4 жүрісімен басып алу және «f7» пунктына шабуылда. Ең істік те күрделі дебюттердің бірі. ашық бастамаларға жатады.

Пешканы құрбанға шалуды қабылдауына қарай:

• Қабылданған патшалық гамбит
• Бас тартқан патшалық гамбит түрлеріне ажыратылады.

Қаралар қарсы құрбан да ұсынуы мүмкін:

• Фалькбеер контргамбиты

Нұсқалар

Қабылданған патшалық гамбит

Брейер гамбиты

1. e2-e4,e7-e5
2. f2-f4,e:f
3. Фd-f3

Испандық гамбит

1. e2-e4,t7-e5
2. f2-f4,e:f
3. d2-d4

Мэзон гамбиты

1. e2-e4,e7-e5
2. f2-f4 e:f
3. Кc3

Петров гамбиты

1. e2-4,e7-e5
2. f2-f4, e:f
3. Сe2

Піл гамбиты

1. e2-e4,e7-e5
2. f2-f4,e:f
3. Сc4

Ат гамбит

1. e2-e4,e7-e5
2. f2-f4 e:f
3. Кf3

Сальвио гамбиты

3. … g7-g5
4. Сf1-c4,g5-g4
5. Кf3-e5

Полерио—Муцио гамбиты

3. … g7-g5
4. Сf1-c4,g5-g4
5. 0-0,g4-f3
6. Фd1-f3

Розентретер гамбит ы

3. … g7-g5
4. d2-d4

Альгайер гамбиты

3. … g7-g5
4. h2-h4 g5-g4
5. Кf3-g5

Кизерицкий гамбиты

3. … g7-g5
4. h2-h4 g5-g4
5. Кf3-e5

Беккер қорғанысы

3. … h7-h6

Фишер қорғанысы

3...d6

Кc6 Қорғанысы

3 ... Кc6

заманауи қорғаныс

3...d5.

Бастартқан патшалық гамбит

• 2. … Кg8-f6 Қорғанысы
• 2. … Сf8-c5 Қорғанысы

Тарихы

Алғашқы рет патшалық гамбит испандық дін қызметшісі Рюи Лопес де Сегур дің «Шахматтағы ойлап тапқыштық туралы кітабінде», 1561 жылы еске алынады. Бұл кітап жаңа папаның сайлауы қарсаңында Римға саяхаты кезінде жазылған болатын. Италияда Сегура ондағы ең күшті шахматшыларымен соғысып, оларды жеңді. Сегура гамбитты өзі ойлап тапқаны не итальяндық шахматшылардан алғаны белгісіз. Өз кітабінда Сегура шахмат тарихында алғаш рет 2. f4 жүрісімен бұзылатын пешкалық орталық құрудың маңызына нұсқайды.

1574 жылы тым күшті итальян шеберлері Леонардо, Бои және Полерио Мадридқа барып шықты. Олар фигурлардың жылдамырақ дамуына ұмтылып, материалды шығындарға қарамай, итальян стилінде ойнады. Полерио қолжазбаларынан оалардың партияларында дебюттар алуантүрлілігі жеткілікті көп болғаны көрінеді, бірақ басты роль патшалық гамбитқа берілгені сөзсіз.

XVIII ғасырдың ортасында патшалық гамбитты әлемнің ең күштң шахматшысы Андре Даникан Филидор қолданған. Итальян комбинацияларына күмән келтірсе де және «Пешка —партияның жаны» жаңа лозунгын ұсынса да, ол алдымен «f» пешкасын қозғап, сосын ғана барып патшалық атты дамытуды дәрістеді.

1851 жылы Лондонда бірінші халықаралық шахматтық турнир өтті, оны математика мұғалімі Адольф Андерсен жеңіп алды. Бұл турнирда өлмейтін партия Андерсен-Кизерицкий ойналды, онда ақтар, патшалық гамбитты ойнап, құрбандар сериясы арқылы жеңіске жеткен. Бұл партия талай жылдарға шахмат ойынының эталоны болып, түбінде, шахматтық романтизм негіздерін қалады. 1858 жылы Морфи Андерсенді жеңді. Ол да сол гамбиттық стилде ойнады, оның ұнататын дебюттары осы патшалық гамбит, сонымен қатар Эванс гамбиты болатын.

XIX ғасырдың 70-шы жылдары ортасында патшалық гамбит саспай сценадан түседі, мұған біраз үлес қосқан Вильгельм Стейництыңескілікті комбинацияларды жоққа шығарып, ойынның жалпы гамбиттық стилін сынаған еңбектері еді. Үнемі оны тек Ресейдің ең үздік шахматшысы Михаил Чигорин қолданады. 1903жылы Венада барлық партиялар патшалық гамбитпен бастатын тақырыптық турнир ұйымдастыралады да онда Чигорин жеңімпаз атанады. Ұқсас турнирлар Аббацияда (1912) жылы және Баденде (1914жылы) өткізілді. Олардың жеңімпазы шабуыл шебері Рудольф Шпильман болды. Бірақ 20-шы жж, гамбиттық партияларда көпсанды жеңілістен соң, Шпильман оны қолданбай қойды.

30-шы жылдары патшалық гамбитты жас Пауль Керес қолдана бастайды. 1945 жылы оған Давид Бронштейн қосылады. 60-шы жж патшалық гамбитты Борис Спасский (әлемнің 10-шы чемпионы) жүйелі қолданады. Патшалық гамбитты Роберт Фишер (әлемнің 11-шы чемпионы) және Михаил Таль (8-ші чемпионы) да қолданған. Қазіргі кезде патшалық гамбитты ресей гроссмейстеры Александр Морозевич қолданып жүр.

Әдебиет

• Глазков И., Эстрин Я. Патшалық гамбит. Москва : Физкультура и спорт, 1988, 253, [2] с. (Теория дебютов). [1](қолжетпейтін сілтеме).
• Калиниченко Н. М. Патшалық гамбит. М., 2011. 384 с. ISBN 978-5-8183-1634-5.