ПахарилерНепалда, Үндістанда және Пәкістанда (Азад-Кашмир) тұратын халықтар тобы.[1] Жалпы саны 20 миллионнан астам адам (1995).[2] Шығыс (непалдықтар) саны 16,4 миллион адам, гаркхвали - 1,8 миллион адам, кумаони - 1,7 миллион адам, батыстықтар - 3 миллионға жуық адам.

Пахарилер
Бүкіл халықтың саны

20 млн.

Ең көп таралған аймақтар

 Непал,  Үндістан,  Пәкістан

Тілдері

догра (догри) тілі, хинди, пенджаби, урду

Діні

индуизм, буддизм

Тілі өңдеу

Олар үнді-арий тілдерінің солтүстік және солтүстік-батыс топтарындағы догра (догри) тілінде сөйлейді (2003 жылдан бері Үндістанның ұлттық тілдерінің бірі болып табылады). Пахарилердің көпшілігі деванагари жазуын, бірқатар батыс пахарилер такри жазуын (1944 жылға дейін ресми жазу догра), ал Джамму мен Кашмирде араб жазуын пайдаланады. Олар сондай-ақ хинди, батыс пахари - пенджаби және урду тілдерін қолданылады.[3]

Діні өңдеу

Пахарилердің көпшілігі әртүрлі ежелгі наным-сенімдердің қалдықтарын сақтайтын индуистар, мұсылмандар мен буддистер де бар.[4]

Кәсібі өңдеу

Негізгі кәсібі суармалы террассалық егіншілік (бидай, арпа, тары, жүгері, күріш, бұршақ, көкөністер өсіріледі). Ірі қара мал шаруашылығы көмекші рөл атқарады, ірі және ұсақ мал, жылқы өсіріледі.[5]

Өмір салты өңдеу

Дәстүрлі тектік және рулық топтарға бөліну сақталған. Отбасымоногамды, шағын отбасылар, қоныс патрилокалды. Кхас (саудагерлер) және думдар (15-30 қолөнер каста топтарына арналған жиынтық атау) касталары бар. Кейбір зерттеушілер думдардың белгілі бір топтарын арийлер ығыстырған Солтүстік-Батыс Үндістанның автохтонды тұрғындарының қалдықтары деп санайды.

Тұрғын үй екі қабатты, тастан және ағаштан тұрғызылған, еңіс төбесі бар. Төменгі қабаты шаруашылық, үстіңгі қабаты үлкен ашық галереямен қоршалған тұрғын үй. Үйлер көбінесе ағаш оюларымен безендірілген.

Әйелдер киімі ұзын белдемшеден, күртеше мен блузкадан, түрлі металл зергерлік бұйымдардан тұрады. Ерлер киімі ұзын көйлек, жилет, күрте, дхоти немесе шалбардан тұрады.

Негізгі тағам - көкөністер, барлық касталардың өкілдері ет пен алкогольдік сусындарды тұтынады.[6]

Дереккөздер өңдеу

  1. Пахари (народы) https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1847684
  2. Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BF%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B8
  3. Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2324975 Мұрағатталған 6 қарашаның 2022 жылы.
  4. Советская историческая энциклопедия https://gufo.me/dict/history_encyclopedia/%D0%9F%D0%90%D0%A5%D0%90%D0%A0%D0%98
  5. ПАХАРИ http://www.endia.ru/pahari.php
  6. народы мира / Пахари http://www.etnolog.ru/people.php?id=PAHA